Garnizon spod znaku "Dwugłowego Orła" 1831-1914

[bavarsky]

Wstęp.

Chciałbym poruszyć na tym forum, temat tyczący Rosyjskiego Garnizonu Częstochowskiego, tj. rodzaju wojska jaki przezeń się przewinął, funkcji, oporządzenia jak i tego co pozostało po minionym czasie, tj. dawnych koszar 2. Brygady Strzelców, Brygady Granicznej, Pułku Mitawskiego huzarów/dragonów, odwachów itp.

Przy okazji chciałbym zwrócił uwagę piszącym. Tytularnie wszystkie pułki gwardyjskie, piechoty, kawalerii, artylerii, Imperium Rosyjskiego, były CESARSKIMI. To że używano również określenia CARSKI związane jest raczej z zaszłościami językowymi, mową potoczną itp.

Natomiast w każdym poważnym opracowaniu historycznym tyczącym dziejów Rosji, od czasów Piotra Wielkiego, który to w 1721 roku przyjął oficjalnie tytuł CESARZA, znajdziemy albo stosowane wymiennie określenie, cesarz/car bądź samo cesarz lub ewentualnie imperator, każdy autor winien we wstępie wyjaśnić jakim określeniem będzie się posługiwał.

Literatura jaką wykorzystałem do opracowania jest dość obszerna. Przedstawię ją nieco później tzn. muszę ją zwyczajnie przygotować i uporządkować.

Kolejno, temat nawiązuje do opisu grobów Cesarskich oficerów pochowanych na Częstochowskich cmentarzach, Kule, Rocha i Ewangelickim.

1) https://forum.historia.org.pl/index.php?showtopic=10432

W II połowie XIX wieku, Częstochowa była dużym miastem garnizonowym tzw. II kategorii tj. w zależności od wysokości podatku dymowego uiszczanego przez mieszkańców, wszystkie ośrodki miejskie Królestwa Polskiego podzielono na cztery kategorie.

Do kategorii I, zaliczała się początkowo tylko Warszawa, a od 1907 włączono również miasto Łódź.

Do II poza Częstochową zaliczały się m.in.: Chełm, Kalisz, Kielce, Kutno, Lublin, Łomża, Międzyrzec Podlaski, Mława, Pabianice, Piotrków, Płock, Pułtusk, Radom, Siedlce, Skierniewice, Tomaszów Mazowiecki, Włocławek czy Zegrze,

III m.in. Będzin, Ciechanów, Grójec, Łowicz czy Ostrołęka,

IV m.in. Brześć Kujawski, Nasielsk, Warka.

Natomiast do V kategorii, zaliczono wszelkie wsie i osady, które nie były wymienione w poprzednich kategoriach.

Niebawem dokończę..

Pozdr.

B.

[Albinos]

Nie za często udzielam się w tematach poza Powstaniem Warszawskim, ale tutaj aż nie mogę się powstrzymać. Muszę Ci Marcinie przyznać, że temat zapowiada się smakowicie:) Kocham takie historie lokalne. Dlatego też wierzę, że stosunkowo często będziesz nas (a przynajmniej moją skromną osobę), raczył kolejnymi wpisami. To ja już znikam...

[Kadrinazi]

Temat zapowiada się bardzo ciekawie. Z ciekawości - dlaczego akurat garnizon częstochowski?

[bavarsky]

Z kilku względów Michale

Po pierwsze na przykładzie Częstochowy postaram się wytłumaczyć jak wyglądało życie w podobnych obiektach Królestwa Polskiego.

Jest ono reprezentatywnym przykładem tj. garnizonem Warszawskiego Okręgu Wojskowego, klasy II.

Po drugie Częstochowa leżąca nad rzeką Wartą, w tamtym okresie znajdowała się w niewielkiej odległości od granicy z Prusami i Austrią. Tu krzyżowały się ważne drogi, kolejowe i komunikacyjne spajające Kongresówkę z Galicją oraz Górnym Śląskiem.

Choćby wspomnieć o Magistrali Warszawsko-Wiedeńskiej przebiegającej przez owe miasto.

Po trzecie to moje miasto rodzinne w nim się urodziłem (dokładnie obok Jasnej Góry; jakieś 200 metrów pisząc ściślej, w szpitalu położniczym, który obecnie już nie istnieje), kolejno mój prapradziad był majorem w armii Rosyjskiej, wiem że miał posiadłości ziemskie niedaleko Janowa, a które to następnie stracone zostały jako że wydziedziczył syna swego za to że mezalians popełnił (co by nie pisać cham i prymityw z niego musiał być ).

Po czwarte, od długiego czasu kolekcjonuję literaturę, opracowania na temat Armii Imperium Rosyjskiego okresu XIX wieku, mam już trochę pozycji, w tym świetne polskojęzyczne opracowanie Leszka Madeja, o garnizonie Rosyjskim w Częstochowie, czy też biogramy moskiewskich pułków przewijających się przez owe miasto.

W niedalekiej przyszłości opiszę oddziały gwardii stacjonujące m.in. w Warszawie.

PS Cieszę się Sebastianie że tematem się zaciekawiłeś.

Kłaniam Się

Marcin

[bavarsky]

Upadek powstania listopadowego przyczynił się m.in. do tego że na ziemie Kongresówki wkroczyły na stałe wojska Rosyjskie.

W II połowie XIX wieku, w latach 1863-1874 r., minister wojny gen. Dymitr Milutin wprowadził szereg zmian organizacyjnych czy kwaterunkowych w armii (przed nim Armia Rosyjska nie znała pojęcia koszary, w klasycznym tego słowa znaczeniu).

Jedną z pierwszych zmian przeprowadzonych w tym czasie był podział Imperium Rosyjskiego na jednostki administracyjne tj. okręgi wojskowe. Rozróżniano wśród nich pograniczne i wewnętrzne. Różnica w tym podziale polegała na dodaniu dla dowódcy okręgu pogranicznego dodatkowych prerogatyw cywilnych, tj. dzierżył on najwyższą władzę cywilną i tytułował się generał-gubernatorem. Natomiast w wewnętrznych okręgach dany dowódca dowodził tylko podległym mu wojskiem. W przypadku wybuchu wojny, czy raczej zarządzonej wcześniej mobilizacji, dany okręg wojskowy przeistaczał się w armię, z pełnymi strukturami organizacyjnymi.

Warszawski Okręg Wojskowy (WOW) został utworzony, jako jeden z pierwszych tj. w 1862 r. Obejmował on swoim obszarem, ziemie całego Królestwa Polskiego, czyli pięć istniejących wówczas guberni, tj.

kieleckiej, radomskiej, lubelskiej, łomżyńskiej i suwalskiej, oraz twierdzę Brześć Litewski znajdującą się jednak w guberni grodzieńskiej.

Po reformie administracyjnej z roku 1866, liczba guberni zwiększyła się do 10, tj. dołączyły do poprzednich: kaliska, piotrkowska, siedlecka, warszawska oraz płocka.

W następnych latach WOW ulegał jeszcze kilkakrotnie zmianom administracyjnym, tj. np. w 1875 r. odłączono od niego gubernię suwalską i powiat szczuczyński należący do guberni łomżyńskiej, które to następnie przyłączono do Wileńskiego Okręgu Wojskowego.

Z kolei w 1894 roku do Warszawskiego Okręgu Wojskowego, przyłączono siedem powiatów z guberni grodzieńskiej, oraz dwa z guberni wołyńskiej. Powrócił również powiat szczuczyński zabrany w 1875 r.

Ostatnie zmiany „terenowe” jakie zaszły przed pierwszą wojną, miały miejsce w 1912 roku, kiedy to zlikwidowano gubernię siedlecką, a jej obszary przyłączono do guberni lubelskiej i nowo powstałej chełmskiej.

W latach 80. XIX wieku w WOW stacjonowały cztery korpusy armijne (tj. ogólno wojskowe), tj. V, VI, XV KA ze sztabami w Warszawie, XIV KA ze sztabem w Lublinie, oraz część Korpusu Gwardii z siedzibą w Warszawie. W ich skład wchodziły m.in. następujące jednostki:

V KA: 7.DP, 10.DP, 5.DK, 7. i 10.BA;

VI KA: 4.DP, 6.DP, 6.DK, 4. i 6.BA;

XIV KA: 17.DP, 18.DP, 14.DK, 17. i 18.BA;

XV KA: 2.DP, 8.DP, 15.DK, 2. i 8.BA

Dodatkowo w okręgu stacjonowały oddziały nie wchodzące w skład korpusów armijnych tj. 1. i 2. Brygada Strzelców, 43 i 44 Rezerwowe Brygady Piechoty, 8. Brygada Lokalna oraz kilka innych.

Liczebność armii rosyjskiej w owym okresie sukcesywnie wzrastała.

W 1879 r. było to już ok. 894.094 żołnierzy oraz 39.414 generałów i oficerów niższych rang.

W 1894 r., liczba wzrosła do ok. 940.413 żołnierzy oraz 35.500 generałów i oficerów.

Warszawski Okręg Wojskowy również się rozrastał.

W 1879 r. znajdowało się w nim 116 tys. żołnierzy

W 1894 r. prawie 200 tys.

Dla pewnego ekstremum podam szczyt ilości wojska w 1912/1914 r.:

W 1912 na obszarze WOW stacjonowało 5 Korpusów Armijnych (tj. Ogólno wojskowych) tj.

VI KA: 4.DP, 16.DP, 4.DK, 4. i 16.BA;

XIV KA: 17.DP, 18.DP, 7.DK, 1.Dońska Dywizja Kozaków, 17. i 18.BA;

XV KA: 6.DP, 8.DP, 6.DK, 6. i 8. BA;

XIX KA: 3.DP Gw., 38.DP, BK Gw., 18.DK, 3.BA Gw., 38.BA;

XXIII: 2.DP, 1. i 2. BS, 14.DK, 2.BA;

W 1914 roku w WOW służyło 5705 oficerów, natomiast szacunkowe dane mówią o 240.000-250.000 żołnierzy. Na przełomie czerwca i lipca 1914 liczba ta wzrosła i mogła osiągnąć nawet 500 tys. żołnierzy w wyniku ogłoszonej mobilizacji.

I teraz po tak skrótowym opisie, przechodzę do opisu garnizonu Częstochowskiego

Otóż 2. Brygada Strzelców była najdłużej związana z Częstochową.

Ale o tym, jak i o reszcie niebawem..

Pozdr.

B.

[Kadrinazi]

Czy oddziały stacjonujące w takich garnizonach wybierały rekruta lokalnie?

[widiowy7]

To ja też małego OT. Nigdy się tym nie zajmowałem. Ale małe pytanko.

Jaki był stosunek społeczeństwa polskiego do takich żołnierzy rosyjskich, stacjonujących w danym mieście?

[bavarsky]

Czy oddziały stacjonujące w takich garnizonach wybierały rekruta lokalnie?

I Tak i Nie Michale. Każdy pułk miał swoje baony zakładowe, które stacjonowały w miejscu formowania danego pułku, np. Witebski pp, miał swój zakład w tym mieście i to z niego pobierał rekruta.

Naturalnie występował również odsetek „POLSKI” praktycznie we wszystkich regimentach rosyjskich stacjonujących w WOW, lecz był on uwarunkowany tym że należało się „dogadać” z miejscowymi, choć to często stanowiło nie lada problem, jako że burdy zdarzały się bardzo często. Regimenty które stacjonowały w dłuższym okresie czasu przyjmowały do swojego grona rekrutów lokalnych, lecz ich odsetek w stosunku do ogółu prawdziwych „Rosjan” był nikły.

Pułki piechoty stacjonujące w Częstochowie od lat 70’tych XIX wieku, tj. 7. i 8. pułk strzelców, 42. pułk dragonów/huzarów, posiadały wedle gruntownej analizy narodowościowej przeprowadzonej przez dr Madeja, pewien określony tj. stały poziom rekruta. W 1898 roku, skład narodowościowy owych regimentów prezentował się następująco:

Rosjan (przy czym do tej kategorii zaliczano również Wielkorusów, Małorosjan czyli Ukraińców, oraz Białorusinów):

7 ps; 77,55%

8 ps; 79,15%

42 pd; 81,71%

Osoby urodzone w Kraju Przywiślańskim, oraz guberniach: wileńskiej, grodzieńskiej i kowieńskiej figurują pod wspólną nazwą Polacy tj. procentowo stanowi:

7 ps; 0,15%

8 ps; 0,90%

42 pd; 11,65%

Litwini, tj. mieszkańcy guberni bałtyckich jak: estlandzkiej, inflandzkiej, kurlandzkiej.

7 ps; 9,32%

8 ps; 7,47%

42 pd; brak

Finowie, tj. Karełowie, Finowie, Czuwasze, Wotjacy, Zyrjanie, Czermisi, Mordwini:

7 ps; 1,32%

8 ps; brak

42 pd; 2,09%

Tatarzy:

7 ps; 4,11%

8 ps; 4,78%

42 pd; 2,09%

Żydzi:

7 ps; 7,56%

8 ps; 7,70%

42 pd; 2,46%

Tak więc w garnizonie leżącym na zachodnich rubieżach imperium Polacy stanowili –rdzenni mieszkańcy ziem nadgranicznych- zaledwie 0,15-1,90% w jednostkach strzeleckich i wcale niemało, bo 11,65% w pułku dragonów/huzarów.

[w:] Madej L., Rosyjski garnizon wojskowy w Częstochowie w latach 1831/1832-1914, Kraków 2009, s. 56,57. Na podstawie AGAD, WOW, sygn. 8, k.129 v-206.

Co ciekawe praktycznie przez cały XIX wiek do akt osobowych oficerów nie wpisywano narodowości, tyko... wyznanie.

Toteż religia pomaga stanowczo w odróżnianiu, kto jest kim. Bowiem formalnie oni wszyscy byli Rosjanami.

Katolicy byli dość dyskryminowaną „kastą”, natomiast w okresie 1875-1900, kiedy to obficie rozbudowywano Armię Rosyjską, brak wykwalifikowanych kadr, sprawiał że przymykano oko na ten niuans i powoływano Rodaków na wysokie stanowiska dowódcze [w: Kulik M., Polacy wśród wyższych oficerów armii rosyjskiej Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1865-1914):

1) gen. piechoty Aleksander Hurczyn, dowódca 38.DP w latach 1886-1894, czy XIX KA w okresie 1894-1900.

2) gen. lejt. Alojzy Oranowski, dowódca 2. Brygady 6.DP, w okresie 1873-1881, kolejno 2. Brygady Strzelców 1877-1878(stacjonującej w Częstochowie), choć tutaj najpewniej dr Kulik się myli, jako że w pracy dr Madeja widnieje Oranowski, jako dowódca w okresie 1875-1880, błąd jest związany z wykorzystaniem innych źródeł w pracy dr Kulika.

3) gen. lejt. Władysław Romiszewski, dowódca 4.DP w okresie 1873-1883.

4) gen. lejt. Józef Sierzputowski, dowódca 1. Brygady 5.DK, w okresie 1877-1880, a następnie tej dywizji tj. 5.DK, w okresie 1882-1889.

5) gen. mjr Kazimierz Elżanowski, dowódca 2. Brygady 17.DP, w okresie 1880-1889.

Warto również wspomnieć o gen. mjr Danielu Konarzewskim, dowódcy Petersburskiego pułku grenadierów, wchodzącego w skład elitarnej 3.DP Gwardii, w okresie 1882-1883, a następnie w okresie 1888-1889 2.Brygady w tejże dywizji gwardii.

Pozdr.

B.

PS Widiowy bardzo przepraszam, lecz do twojego postu odniosę się jutro.

[Kadrinazi]

Bardzo Ci dziękuję za tak dokładne dane Marcinie! Ciekaw byłem, czy dobrym wzorem Legionów Rzymskich Rosjanie nader mądrze przerzucali jednostki formowane lokalnie na inne tereny, by oderwać żołnierzy od 'znanej' im ziemi i ludzi, utrudniając w ten sposób ewentualne bunty, etc.

[bavarsky]

Naturalnie. Choć nie zawsze tak występowało. Rosjanie mocno się uwrażliwili na tym punkcie po doświadczeniach z wojny 1831 roku i udziale przeciwko Polakom, VI (Litewskiego) Korpusu, kiedy to rodaków kierowano przeciwko rodakom.

Naturalnie gdyby w chwili wybuchu powstania listopadowego VI Korpus stacjonował gdzieś na granicy z Turcją, a na jego miejscu znajdowałby się korpus z „wewnątrz” imperium, sprawy mogłyby prezentować się nader inaczej. Dla przykładu tylko jedną brygadę z tegoż korpusu, uważano za pewną do walki z powstańcami

Z drugiej strony taki stan rzeczy był spowodowany polityką Aleksandra I, który dążył do dania Litwinom namiastki suwerenności, pod postacią swojego wojska. Co prawda po śmierci mądrego „króla”, następca Mikołaj I dążył do całkowitej asymilacji tego korpusu z odpowiednikami rosyjskimi. Lecz na tej drodze stał jeden kruczek, a nosił on nazwę: Konstanty. To jemu, bowiem korpus litewski podlegał. Konstanty nie był skory do jakiejkolwiek asymilacji z wojskiem rosyjskim, co więcej sprzeciwiał się stanowczo odnośnie propozycji wysyłania jemu podległego wojska, na awanturnicze eskapady wojenne swojego młodszego bratanka, władcy Imperium.

Stan tej rzeczy naturalnie uległ zmianie, po przegranej przez Polskę kampanii 1831 roku, jak i śmierci Konstantego (choć jego śmierć i tak nie miała znaczenia, bowiem nawet gdyby przeżył chorobę, zostałby na pewno odsunięty od „swojego” tj. Polskiego kraju).

A o słuszności wprowadzonych zmian Rosjanie mieli się utwierdzić podczas kolejnego Narodowego zrywu tj. podczas Powstania Styczniowego.

Pozdr.

B.

[bavarsky]

To ja też małego OT. Nigdy się tym nie zajmowałem. Ale małe pytanko.

Jaki był stosunek społeczeństwa polskiego do takich żołnierzy rosyjskich, stacjonujących w danym mieście?

Stosunek ludności danego miasta, do żołnierzy Imperium Rosyjskiego, był różny. Uwarunkowane to było dyscypliną danego regimentu czy miejscem kwaterowania jednostki, tzn. mam na myśli atrakcje, jakie dane miasto mogło potencjalnie zaoferować przebywającym do niego żołnierzom Rosyjskim. Chodzi np. o dobre kluby, teatry, czyli miejsca w których można byłoby rozładować trud dania codziennego.

W Warszawie istniał Klub Rosyjski założony jeszcze za czasów hr. Fiodora Berga. W mieście tym zresztą dyscyplina była najwyższa, przede wszystkim dlatego że w niej miał miejsce główny sztab WOW.

Jeżeli chodzi o garnizon Częstochowski, to niestety relacje na linii Żołnierz „carski” – Cywil, były dość napięte.

Dochodziło do częstego rekwirowania podwód, niepłacenia za posiłki gospodarzom oberży, podpaleń, pobić itp.

Najgorsze były libacje alkoholowe połączone z niszczeniem lokalu w którym taka impreza się odbywała.

Jak zaczęto świętować, dzień 7. pułku strzeleckiego, to pito przez tydzień, jednocześnie niszcząc wszystko co popadnie.

Pozdr.

B.

[bavarsky]

Kolega Dawid z Forum Ziemi Częstochowskiej zapodał niezwykłe znaleziska między innymi guzik Rosyjski z okresu XIX wieku, z nr. 17.

w: http://www.ziemiaczestochowska.fora.pl/okr...4,106.html#1027

Jest to niezwykle interesująca zagadka.

Zakładam, że artefakt ten został odnaleziony w okolicach Częstochowy (mam co do tego przekonanie ).

Być może jest to guzik oficera z 17 strzeleckiego pułku [17-й стрелковый полк]. Regiment został sformowany 6 grudnia 1854 roku. Ustalam gdzie stacjonował w okresie od sformowania do 1914 roku.

Możliwe też że przynależał on do 17. archangielskiego pułku piechoty Jego Cesarskiej Wysokości Wielkiego [dalej: J.C.W.] Kniazia [czyli księcia] Włodzimierza Aleksandrowicza [17-й пехотный Его Императорского Высочества Великого Князя Владимира Александровича Архангелогородский полк].

Lecz studiując oficjalną historię pułku autorstwa Nikołajewa tj. Николаев Н. Г. История 17-го пехотного Архангелогородского полка. 1700-1900. СПб., 1900.

nie natrafiam na powiązanie go z ziemią częstochowską.

Być może jakiś "Flieger adiutant" przybył na przeszkolenie do jednego ze strzeleckich regimentów stacjonujących w Częstochowie i w ferworze ćwiczeń, guzika, miłościwy pozbawiony został?

Tezę tę stawiam opierając się na dwóch podstawach:

1. Ponieważ określiłeś przedział na jaki datuje się guzik tj. 1829-57, zrazu eliminuję okres wcześniejszy tj. Królestwa kongresowego, epoki napoleońskiej.

Kolejno śledząc regimenty rosyjskie jakie przybywały i odchodziły od lat 30. tych XIX wieku do końca tegoż stulecia w Częstochowie, dochodzę do wniosku że nie ma regimentu o podobnej nazwie.

Zrazu nie jest do końca pewnym, który regiment i w jakim roku stanął już to w Częstochowie już to w okolicach, jako pierwszy.

Pierwszy natomiast pułk, który to jest wymieniany w dokumentacji, stanął garnizonem w Częstochowie w okresie 1838-1839, tj. 45. azowski pułk piechoty J.C.W. ks. Borysa Włodzimierzowicza. Jednostka ta wchodziła w skład 12. DP.

Około 1840 roku wprowadzono elitarny 9. pułk staroingermanlandzki marszałka polnego ks. Michaiła Golicyna. Regiment utworzony w 1703, zrazu nazwanym został pułkiem Mienszykowa. W wojnie 1831 roku, regiment toczył krwawe boje z polakami, z kulminacją podczas szturmu Warszawy 6-7 września 1831 roku.

W roku 1842, nastąpiła zmiana, jako że zjawił się 21. pułk muromski Jego Imperatorskiej Wysokości [dalej J.I.W.] Konstantyna Nikołajewicza, sformowany w 1708 roku. Wchodził naówczas w skład 6. DP.

Regiment ten stacjonował najpewniej do 1845 jako że od tego roku aż do 1848, miasto zajmował 33. pułk jelecki, sformowany w 1763 roku i wchodzący w skład 9.DP.

W 1848 roku, zluzował go 30. pułk połtawski z 8. DP. Powstał w początkowym okresie reform wojskowych cesarza Pawła I, tj. w 1798 roku. Nazywał się wówczas: 1. pułk muszkieterów gen. mjr. Markowskiego, kolejno zmienił jeszcze dwukrotnie nazwę tj. pułk gen. mjr. ks. Gorczakowa a następnie na pułk gen. mjr. Anikijewa.

W latach 1847-1855 dowodził nim płk Gołowaczewskij. Po kilkumiesięcznym pobycie w Częstochowie, regiment wyruszył na Węgry, celem tłumienia tamtejszego powstania.

Do miasta już nie powrócił. Po nim krótki epizod miał również pułk jegrów gen. feldmarszałka Paskiewicza hr. Erywańskiego. Przez cały 1849 rok, stacjonowały w Częstochowie pododdziały 22. niżgorodzkiego pułku Jej Cesarskiej Wysokości wielkiej księżnej Wiery Konstantynówny. Regiment przynależał do 6.DP.

Rok 1850 charakteryzował się kolejnymi zmianami. Najpierw przybyły pododziały 20. pułku halickiego, sformowanego w przededniu kampanii 1812 roku, tj. w 1811 r.. Wchodził on w skład 5. DP. Kolejno w tym samym roku przybyły kompanie z 23. nizowskiego pułku marszałka polnego hr. Sałtykowa z 6. DP.

Ten ostatni regiment zagościł w mieście nieco dłużej, bo najprawdopodobniej aż do 1857 roku.

Ich następcą był osławiony z okresu powstania styczniowego, 27. pułk witebski, z 7.DP. Powołany został do życia w 1703 roku, jako pułk Skripicyna. Do Częstochowy przybył z miejscowości Czirikow, gdzie kwaterował jeszcze w 1856 roku.

W przypadku tego regimentu zachowały się dane odnośnie liczebności żołnierzy.

Otóż pod Jasną Górę rozmieszczono nie cały pułk, lecz jego sztab, oraz III baon (4 kompanie) + 3 roty strzeleckie. Pozostałe dwa baony tj. I i II, odesłano do Warszawy. W Częstochowie stacjonowało zatem około 1023-1078 ludzi. [1]

Na tym też regimencie zatrzymam się ze swoim wywodem.

2. Analiza działań rosyjskich wojsk podczas powstania styczniowego również nie wskazuje na pułk o numeracji zaczynającej się od cyfry 17. Co więcej żaden pułk strzelców w rejonie Częstochowskim nie brał udziału w walkach. Pierwszym oddziałem strzeleckim, jaki zawitał w Częstochowie był: 8. batalion strzelców wraz ze sztabem 2. Brygady Strzelców, który wmaszerował w 1870 roku.

No cóż to na tyle mojego wywodu. Postaram się zrazu jak dobędę innych informacji, powiadomić o tym czytelników tego forum.

Kłaniam Się

Marcin

-----------------------

[1]Oparto na kilku pozycjach tj.:

1. Caban W., Służba rekrutów z Królestwa Polskiego w armii carskiej w latach 1831-1873, Warszawa 2001.

2. Caban W., Samodzielna kampania Zygmunta Chmieleńskiego w 1863 r., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 1993, t. XXXV, s. 167-212.

3. Kulik M., Polacy wśród wyższych oficerów armii rosyjskiej Warszawskiego Okręgu Wojskowego (1865-1914), Warszawa 2008.

4. Madej L., Rosyjski garnizon wojskowy w Częstochowie, Kraków 2009, 33-37.

5. Николаев Н. Г. История 17-го пехотного Архангелогородского полка. 1700-1900. СПб., 1900.

6. Puzyrewski A.K., Wojna Polsko-Ruska 1831 r., Warszawa 1899.

7. Strzeżek T., Obrona Warszawy 6-7 września 1831 roku, Olsztyn 1996.

8. Ziółek J., Mobilizacja sił zbrojnych na lewobrzeżu Wiłsy 1830-31, Lublin 1973.

[Kadrinazi]

Marcinie, a czy jest możliwe, że oficer ten został po prostu przeniesiony z innego regimentu i zanim wyfasował mundur nowego oddziału nosił stary, stąd takie a nie inne guziki? Wiem że słaba podstawa hipotezy, ale może?

[bavarsky]

Okazało się, że guzik pochodzi nie z okolic Częstochowy, a dalszych bliżej mi nieustalonych.

Swoją drogą, 17. strzelecki baon, został sformowany z drugiej roty, 2. zapasowego strzeleckiego baonu.

Zrazu nazywał się 17. armeńskim strzeleckim batalionem. 18 marca 1857 roku, zmieniono mu oficjalnie nazwę na 17. strzelecki...

[w:]Расписание стрелковых батальонов с показанием старшинства и знаков отличия, которые должны быть им присвоены, Санкт-Петербург 1885, s. 12

Pozdr.

B.