Oddział Dyspozycyjny "A" - literatura i źródła

[Albinos]

Dzieje OD "A" to kolejny z tematów Powstania Warszawskiego, którego badanie wymaga szperania po wielu źródłach, i łączenia tego w całość. Do tych najważniejszych zaliczyć trzeba:

Dziennik bojowy oddziału dyspozycyjnego "A" Kedywu Okręgu Warszawa Armii Krajowej: Warszawa 1-30 sierpnia 1944, red. Rybicka H., Warszawa 1994, ss. 144.

Absolutna podstawa w temacie, bez tego ciężko zabierać się za dzieje oddziału. Zdecydowanie najpełniejsze źródło ze wszystkich dostępnych. Zapiski dt. działań kompanii/plutonu od 1 do 30 sierpnia. Prowadzone z inicjatywy por. Tadeusza Wiwatowskiego "Olszyny", d-cy oddziału w dniach 4-11 sierpnia, oraz kpr. Stanisława Budkiewicza "Budrysa", od 14 sierpnia z-cy d-cy oddziału (wówczas był nim już por. Bolesław Górecki "Śnica"). Zawiera całe mnóstwo szalenie szczegółowych informacji. Wykazy imienne żołnierzy, listy rannych z podanymi rodzajami urazów, stany uzbrojenia (broń spisywana wraz z numerami seryjnymi), dokładny opis działań... Dla zainteresowanych prawdziwa kopalnia wiedzy.

Rybicki J.R., Notatki szefa warszawskiego Kedywu, Warszawa 2003, ss. 240.

Kolejna pozycja z gatunku trzeba koniecznie znać. Autor dość dokładnie charakteryzuje kilka osób, które później weszły w skład OD "A". Zwłaszcza opisy por. Stanisława Sosabowskiego "Stasinka" i por. Tadeusza Wiwatowskiego "Olszyny" zasługują na uwagę. Stosunek do służby, zaangażowanie, predyspozycje do pełnienia funkcji d-cy oddziału. Do tego dwukrotnie dostajemy skrótowy przebieg wydarzeń z pierwszych dni sierpnia '44, kiedy to "Andrzej" starał się o zabranie Kolegium "A" do siebie. Pierwszy raz podczas omawiania osoby "Stasinka", drugi raz już przy rozdziale poświęconym samemu Powstaniu. Bardzo dobry obraz oddziału od tej jak najbardziej ludzkiej strony.

Likiernik S., Diabelne szczęście czy palec boży?, Warszawa 1994, ss. 200.

Dla mnie jedne z najciekawszych wspomnień z okresu Powstania. Autor nie sili się na rozbudowane opisy, na wyszczególnianie swoich zasług, czy jakichś niesamowitych akcji bojowych, ale zwyczajnie pokazuje Powstanie oczami człowieka, który uważa je za najgorszy okres swego życia. Mimo iż Powstanie zajmuje ledwie 34 strony, to i tak jest to ciekawe źródło, gdyż pokazuje dzieje oddziału od środka, z większym naciskiem na przeżycia, niż fakty. Warto mieć przy poznawaniu losów oddziału.

Borkiewicz-Celińska A., Batalion "Zośka", Warszawa 1990, ss. 844.

Potężna monografia "Zośki", w skład której OD "A" zostało włączone po wydarzeniach na Stawkach w dniach 11-12 sierpnia. Praca o tyle ciekawa, iż pokazuje losy oddziału na tle większej jednostki, w ramach której pluton "Śnicy" walczył. Warto zwrócić uwagę na dodatek w postaci wykazu imiennego żołnierzy, którzy weszli w skład plutonu. Niemniej mam wrażenie, że jest to jednak lista niekompletna.

Pamiętniki żołnierzy baonu "Zośka", red. Sumiński T., Warszawa 1986, ss. 639.

Wartość poznawcza tego samego typu, co w monografii Borkiewicz-Celińskiej. Kilka wspomnień żołnierzy "Śnicy", plus ich obraz w oczach innych żołnierzy "Zośki". Warto poznać chociażby dla samej przyjemności czytania, bo czyta się świetnie.

To by była chyba taka podstawowa lista, jeśli ktoś ma jakieś uwagi do wymienionych pozycji (pod kątem OD "A"), tudzież inne propozycje, to z chęcią zapoznam się z nimi;)

[Albinos]

Niżyński L., Batalion "Miotła", Warszawa 1992, ss. 435.

Książka bardzo przydatna w temacie walk na Woli, aż do Stawek. Ale to raczej w kontekście ogólnym, niż konkretnie o interesującej nas kompanii/plutonie. Znajdzie się trochę o oddziale "Olszyny". W każdym razie pozycja raczej dla osób, które o OD "A" przeczytały już wszystko, co jest dostępne. Zwyczajnie temat tegoż oddziału jest tutaj poruszany dość wyrywkowo.

Wierzbicki M., Oddział Dyspozycyjny "A" KeDywu Okręgu Warszawskiego AK w Powstaniu Warszawskim, "Wojskowy Przegląd Historyczny" 3/1994, s. 3-30.

Bardzo przyjemna rzecz. Od rodowodu oddziału, przez opis działań dzień po dniu, aż po wykaz wszystkich żołnierzy z podziałem na trzy grupy z okresu przed 1 sierpnia '44. Dla osoby zaczynającej poznawanie losów OD "A", pozycja idealna na sam początek. Na kolejnych etapach równie pomocna.

Bukalska P., Rysiek z KeDywu. Niezwykłe losy Stanisława Aronsona, Kraków 2009, ss. 328.

Ciężko zaklasyfikować tę książkę. Niby to biografia, niby to autobiografia, niby wywiad. Wszystkiego po trochu, z przewagą tego pierwszego. Część poświęcona Powstaniu jest nie za długa, jakieś 50 stron. Zawsze jednak kilka informacji nt. życia w oddziale i ogólnie w powstańczej Warszawie, znajdzie się. Rozbudowanych opisów działań bojowych proszę się nie spodziewać.

Kledzik M., Królewska 16, Warszawa 1984, ss. 216.

Pozornie publikacja nie związana z OD "A"/plutonem "Śnicy". Ale tylko pozornie. Kamienica przy Królewskiej 16 znajduje się bardzo blisko Ogrodu Saskiego. Dlatego też część poświęcona nocy 30/31 sierpnia i dalej, zwiera spory opis przejścia górą ze Starówki do Śródmieścia oddziału po d-dztwem "Jerzego" i "Morro". Cenny ze względu na uwzględnienie informacji obrońców kamienicy.

Białous R., Walka w pożodze, Warszawa 2009, ss. 128.

Wątek ten sam co powyżej. Wspomnienia autorstwa "Jerzego". Kilka ciekawych informacji dt. przebicia górą. Warto znać. Jest również trochę nt. "Śnicy".