Adam Zwoiński

W okresie powstania kościuszkowskiego zanotowaliśmy niestety wiele przypadków ucieczki naszych wojsk ale było to spowodowane w dużym stopniu tym iż wojsko powstańcze było wojskiem składającym się częściowo z pospolitego ruszenia np. w bitwie pod Chełmem zrejterowała bez walki połowa naszych sił co przesądziło wynik starcia. Najpierw rozproszyły sie odzdziały Wedelstedta i Ożarowskiego ( rozumiem, że to był dawny regiment Królowej czyli nr 1 ), fakt rozproszył je kontratak rosyjskiej kawalerii, zaś centrum poddała bez walki grupa. gen Chomentowskiego złożona z pospolitaków. Nie chce rozwodzić się nad opisem bitew gdyż temat tego wątku jest inny. Zaś co do Ostrołeki przegraliśmy ja jak i całe powstanie z winy Skrzyneckiego. Wyszkoleniem i morale nasz żołnierz górował w tej wojnie nad rosyjskim. Sytuacja uległa zmianie kiedy Paskiewicz podszedł pod Warszawę, Rosjanie w końcu nabrali pewności siebie a my straciliśmy już najlepszych żołnierzy z winy błędów Skrzyneckiego. Uważam, że wysokie morale żołnierza jest wynikiem w dużym stopniu jego wyszkolenia. Żołnierz dobrze wyszkolony jest pewny siebie i swoich umiejętności, w historii wojen ta prawidlowość się sprawdzała mnostwo razy. Kolejny przykład- Kliszów, po wycofaniu sie husarii Szwedzi nabrali większej pewności siebie i pokonali wojska saskie, uważam, że gdyby nie zdrada Lubomirskiego, husaria prawdopodobnie na tyle poharatałaby szwedzką piechotę, że wynik bitwy byłby inny. Warto przypomnieć, że w bitwie wyróżnił się polski regiment gwardii pod dow Denhoffa, który kilka razy odrzucił w walce wręcz szwedzką piechotę, niestety musiał sie w końcu wycofać w wyniku manewru okrażającego Karola XII

Mi się natomiast marzy w końcu jakaś solidna monografia z rodzimej półki czyli dotycząca polskiej piechoty w XVIII w, szczególnie z końcówki tego wieku, monografia bitew lub umundurowania, taktyki wojny 1792 i powstania kościuszkowskiego, monografia naszej piechoty napoleońskiej, piechoty powstania listopadowego, takich pozycji nie ma

Ostatni wątek dotyczył wojaka rosyjskiego stąd pisałem o rosyjskich ucieczkach, nie polskich :) nasze też się rzecz jasna zdarzały, np. pod Zieleńcami poddały tyły bataliony polskiego centrum, nie moge znaleźć które to jednostki zaczeły uciekać może ktoś mi e przypomni o jakie jednostki chodziło ?, podobna ucieczka zdarzyła się pod Szczekocinami, jako pierwsi zaczeli uciekać piechurzy koronni, nie kosynierzy, kontrastowało to z brawurowym atakiem 2 regimentu koronnego na piechote pruską w tej bitwie, Prusaków uratowala ich artyleria konna

Wcale nierzadko się zdarzało, że żołnierze rosyjscy uciekali z pola walki, oczywiście słyneli także z nieustepliwości czemu nie przeczę ale takie kontrastowe przeciwne zachowania są moim zdaniem cechą armii rosyjskiej, potem radzieckiej. A poniżej parę sławniejszych przykładów : ucieczka bez walki dwóch batalionów muszkieterów Nowogródzkich pod Austerlitz ucieczka dwóch pułków piechoty pod Ostrołęką w 1831, nie pamiętam które to były ale odsyłam do monografii tej wojny pióra Tokarza, tam są wymienione no i znów Racławice, ucieczka części piechoty carskiej osłaniającej baterię centrum i tu znów oddam honor Rosjanom, większość sił Tormasowa gineła twardo, na szczególne uznanie zasługuje III batalion jegrów jekatierynosławskich, ich opór wzmógł tylko zażartość naszych, tych jegrów wycięto co do nogi W powstaniu listopadowym morale oddziałow Dybicza generalnie nie było wysokie, szczególnie uwidoczniło się to podczas naszej słynnej ofensywy kwietniowej na Siedlce, zwłaszcza po zwycięstwie pod Iganiami, do niewoli poddawały sie grupy maruderów rosyjskich nawet w sile batalionu a zdarzało sie, że i pułku, czasami duże grupy maruderów rosyjskich przyprowadzali chłopi A prawda Harry w napoleonce rzeczywiście nie przypominam sobie jakiś większych niesubordynacji

Grabieże garnizonu carskiego podczas walk o stolicę w 1794 min. splądrowano Pałac Saski Z raporu Pistora, bodajże płk w armii ros. z walk w 1794 w Warszawie : Więcej niż walką, zmniejszyłą chęć rabunku liczbę naszych żołnierzy, za którym porozłazili się po mieście (...) Wielu z naszych żołnierzy rabowalo w nocy cyrkułu Leszno ... marny spotkał los pijanych carskich sołdatów ale to już oszczedze opisu Tak wtrącając między zdania to zgadza sie żołnierz rosyjski był zdyscyplinowany dopóki czuł nad sobą silną rekę dowódcy, jeżeli nie, nie miał wiele oporów przez folgowaniem swoim skłonnościom, Rosjanie mieli dyscyplinę ale i byli skłonni do dużego okrucieństwa Nie do końca jasne bylo zachowanie zwycięskich żołnierzy korpusu Fersena pod Maciejowicami, wielu naszych rannych Rosjanie dobijali bagnetami, rozumiem, że to ferwor walki no ale tutaj można podać kolejny przykład psów spuszczonych ze smyczy

Pomijajac rzeź Pragi w 1794 jako, że przykład szedł z góry, nie sięgając daleko skoro już jesteśmy w okresie przełomu XVIII i XIX w : mordy i grabieże wojsk carskich tuż przed bitwa pod Racławicami, min. grupa Łykoszyna po porażce pod Chrobrzem z rąk Małopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej Mangeta w akcie zemsty rozwineła akcję pacyfikacyjną między Pińczowem a Skalbierzem, zniszczył min. Nieprowice, przodowali tu kozacy, dzieci nabijali na spisy i wrzucali do ognia porwania i gwałty wojsk carskich w okresie stanisławowskim dokonywane na wybitnych postaciach, patriotach w celu wymuszenia zachowania zgodnie z wolą Katarzyny II min. porwanie i wywiezienie biskupów Kajetana Sołtyka i Józefa Załuskiego z polecenia Repina w 1767 Krwawe represje wojsk rosyjskich Kreczetnikowa podczas tłumienia powstania konfederatów barskich, fakt przy walnym wspóludziale wojsk koronnych no ale jednak i rosyjskich także C.d.n

Ja zaakcentuje bardzo trafną myśl Kozica, że ówczesne społeczeństwa i armie były odporniejsze psychicznie od pokoleń współczesnych, tutaj mam na myśli min. pewien składny system wartości lub poglądu na świat i życie, ludzie mieli o wiele prostszy obraz rzeczywistości i pewne rzeczy uważali na coś powszedniego, życie,smierć, cierpienie.. zabijanie, inna była psychika ludzi, oczywiście nie idealizuje ówczesnych ludzi ale generalnie uważam, że tak się sprawy miały w ogólnym spojrzeniu

Pisząc o patriotyzmie carskich sołdatów brałem pod uwagę fakt iż w odróżnieniu od wielu armii europejskich zwłaszcza w XVIII w w armii rosyjskiej dominował jednolity element( oczywiście sporo było wyższych oficerów pochodzenia niemieckiego ) etniczny, rosyjski co w dużym stopniu cementowało armię rosyjską podczas gdy w armiach np Prus, Austrii, Francji ( koniec XVIII w ) służyło dużo żołnierzy wielu nacji. A, że ruscy wojacy to pijacy i grabieżcy to powszechnie wiadomo zresztą czy aż tak w tym względzie odstawali od innych armii tego okresu ?

ano tak rzeczywiście

WOJNA INFLANCKA autorstwa Herbsta, znakomita pozycja, zresztą kampanie na terenie Inflant sa mocno zapomniane a szkoda bo działania były bardzo interesujące i toczone w ciężkich warunkach,obie strony wykazały się ogromnym poświęceniem, to była walka o przetrwanie, we mnie zawsze wzbudzał szacunek fakt, że odnośilismy zwycięstwa mając nieopłaconego i głodnego żołnierza, nie tylko w czasie wojen w Inflantach

Interesuje mnie czy piechurzy pruscy i w jakim okresie troczyli koce do plecaków, wiem, że pod koniec XVIII w. istniała taka praktyka w piechocie rosyjskiej i polskiej przy czym troczono koce zarówno nad jak i pod plecakiem

Jeszcze taka moja refleksja iż wojnę 1812 można porównać do wojny w Wietnamie w jednym punkcie, otóż Francuzi przegrali ją nie przegywając żadnej większej bitwy podobnie jak Amerykanie w Wietnamie, zresztą Rosjanie rzadko wygrywają bitwy nie będąc silniejszym liczebnie z szacunkiem dla waleczności i męstwa żołnierza rosyjskiego

Od siebie dodam, że kiedy we Francji przeprowadzono pobór rekrutów w lecie 1792 w związku z nadciągającymi silami prusko-austriackimi stwierdzono, że 1/3 rekrutów nie mierzyła więcej niż 1,62 m, zatem przekazy o niskim wzroście francuskich piechurów liniowych i woltyżerów nie musiały mijać się z prawdą. Do grenadierów na pewno wybierano wyższych żołnierzy, wiem też, że niżsi rekruci pochodzili tylko z cześci departamentów oczywiście w związku z tym powstaje pytanie czy do roku 1807 zachowano ową zwartość terytorialną regimentów, jeżeli tak to rzeczywiście niektóre francuskie regimenty posiadały żołnierzy wyjątkowego niskiego wzrostu, znacznie odbiegającego od średniej

Co prawda tylko przeslizgnąłem sie po opisie ( bardzo dobry ) Harrego ale warto przypomnieć iż w dużym stopniu odnosi sie on do większości armii europejskich, tzn. tych, które ubierały swoje armie na wzór niermiecki zatem także do armii XVIII w. Rzeczypospolitej, róznica była tylko taka, że piechota polska nosiła wtedy rajtroki pąsowe, pruska granatowe, reszta różnic to już kosmetytka

Na polach bitew wojny domowej w Anglii piechota była wówczas królową broni, wiem, że Anglicy wzorowali sie tutaj na doświadczeniach wyniesionych z wojny trzydziestoletniej i tzw. brygada szwedzka ( chyba dobrze ją nazwałem )nie była im obca, w szeregach armii szwedzkich w Niemczech walczyła pewna grupa żołnierzy najemnych z wysp

Moim zdanie takie teoretyczne porównania nigdy nie będą do końca prawdziwe, co to znaczy najlepsi zołnierze ? moim zdaniem najlepszy materiał ludzki posiadali Polacy ale ustępowalismy przecież uzbrojeniem i taktyką Niemcom Np. silną strona polskiego żołnierza była walka wręcz, której we wrzesniu 39 niemcy bali sie jak ognia

Jako Polak najwyższe noty wystawiam jednostkom polskim : -Wołyńska Brygada Kawalerii, 56 pułk piechoty wielkopolskiej, 1 Dywizja Pancerna Maczka, 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, 3 Dywizja Strzelców Karpackich Wiem, że moje oceny mogą być subiektywne ale niech każda nacja martwi się o swoją armię, za nas Polaków nikt tego też nie zrobi

Jestem zainteresowany szczegółami tej bitwy, czekam na rozwinięcie tematu, prosiłbym o zestawienie jednostek biorących w niej udział

Ciekawy tekst lecz dla mnie jako Polaka i katolika nie przemawia. Wszak tradycja wojenna naszej armii była związna z religią katolicką.

Bitwa pod Lidzbarkiem jest podobna do Borodina. W obu przypadkach Rosjanie bronili się na umocnionych pozycjach. Z bitwy pod Lidzbarkiem Rosjanie szczególnie dumni być nie powinni, nie dość, że byli " okopani " to jeszcze znacznie przeważali liczebnie. Uważam, że w tego typu obronnych bitwach żołnierz rosyjski sprawdza się idealnie. Uparty w obronie aż do śmierci. Obrona zawsze jest łatwiejsza niż atak, szczególnie dla gorzej wyszkolonej armii, klasyczny przykład do bitwa pod Kunowicami z wojny siedmioletniej. Rosjanie, przy pomocy Austriaków, na pozycjach obronnych na wzgórzach wykrwawili wojska Fryderyka Wielkiego, a następnie przeszli do kontrataku. Podobny schemat miał miejsce pod Połtawą, Karol XII połamał sobie zęby na redutach rosyjskich a Piotr I wyprowadził kontruderzenie

Bardzo ciekawy temat, pozwole sobie rozłozyć odpowiedź n odpowiednie podpunkty : 1. żołnierz rosyjski, na pewno patriotyzm, duma narodowa, fanatyzm religijny, honor, kult Cara to cechy które mozna mu przypisać. Myslę, że wojak rosyjski mocniej identyfikował się z ideałami narodowymi niz żołnierz innej armii europejskiej tego okresu ( oprócz polskiej ), taka silna tradycja narodowo - religijna ( prawosłąwie ) została zapoczątkowana przez reformy wojskowe Piotra I 2. żołnierz francuski, ideały rewolucji, patriotyzm, potem kult Cesarza. W przeciwieństwie do Rosjanina Francuski soldat był z reguły obojetny wobec spraw wiary a nawet wrogi. Na pewno sukcesy francuskiego oręża w tym czasie napawały go dumą a poczucie esprit du corps powodowało, że byłi to ówczesnie najlepsi zołnierze jakich miała w swojej historii Francja 3. żołnierz pruski, przede wszystkim dryl był czynnikiem wyznaczającym jego wartość, jednak uważam iz z powodu wchloniecia dużej ilości rekrutów z ziem polskich spójność narodowa ówczesnej armii pruskiej byla dość chwiejna. Na pewno jakaś część żołnierzy utożsamiała się z ideałami monarchii Hohencholernów i czuła swoistą dumę z przynalezności do najlepszej jak sądzono armii ówczesnej Europy. Po roku 1806 ten mit prysl ale w roku 1813 wojak pruski odzyskał swój patriotyczny zapał co pozwoliło mu na odniesenie kilku znaczących zwycięstw nad siłami napoleońskimi 4. żolnierz angielski, przyznam się że wiem o nich najmniej, na pewno bardzo wysoki poziom wyszkolenia był ważnym czynnikiem kształtującym morale óczesnego żołnierza brytyjskiego, element społeczny był jednak trudny stąd dyscyplina była tym czynnikiem który umożliwial sprawne funkcjonowanie tego organziacji ( armii bryt. ) 4. no i nasz rodzimy żołnierz polski, bez wątpienia budzącą się świadomość narodowa była ogromną siła naszego wojaka, dla znacznej części chłopów będcych polskimi żolnierzami hasła narodowowyzwoleńcze były tylko pustymi słowami niczym wiecęj. Honor żołnierski, walka za odrodzenie ojczyzny, patriotyzm te idee cechowaly tą bardziej świadomą narodowo cześć naszych ziołnierzy Tak w skócie, na szybko wyglądają moje przemyślenia

Jeśli chodzi o armie polską, to uważam, że mieliśmy jak zawsze zresztą w historii znakomitych, bitnych żołnierzy,pod względem męstwa nie ustepujących najlepszym armiom europejskim, a często ich przewyższającymi. Natomiast kwestia wyszkolenia, jest sprawą do dyskusji i trudno by było o jednoznaczną ocenę. Wiadomo, że nasze pułki cierpiały na brak mundurów, odzieży, oprządzenia,nie mogło to pozostawać bez wpływu na poziom wyszkolenia i morale. Generalnie mieliśmy świetne pułki ułańskie, które były najlepsze w swojej klasie

Chciałbym zaznaczyć, że ważnym wyznacznikiem oceny jest rok o którym mówimy, uważam, że w latach 1805-1807 palma pierwszeństwa należy sie armii francuskiej, później aż do końca epoki napoleońskiej najlepszą armię mieli Brytyjczycy. Po roku 1808 armia francuska znacznie sie powiększyła liczebne przez co poziom jej wartości bojowej się obniżył, do tego doszły straty, cześc weteranów zasłała pola bitewne. W Hiszpani zaś Albion miał armię Wellingtona, paradoksalnie jej stosunkowo skromne rozmiary w porówniu z Wielką Armią powodowaly iz w porówaniu jakości obu armii lepiej wypadali herbaciarze. Potwierdza to przebieg walk na Półwyspie, siły angielskie były zwykle górą. Inaczej mogłaby wygldac sytuacja gdyby Napoleon nie wycofał najlepszych jednostek z Hiszpani na wojnę z Rosją, a tak siły napoleońskie w kraju Iberów składały się z róznej wartości jednostek, które generalnie ustepowały wyszkoleniem siłom Wellingtona

podobno batalion Kurcyusza wzbudzał strach wśród zołnierzy sprzymierzonych, mam natomiast pytanie czy ów batalion był wyposażony w bermyce czy też w inne nakrycia głowy. z tego co wiem zołnierze nosili czaka typu francuskiego ale bez ozdób. A co z mundurami ? czy dla batalionu szyto nowe mundury czy występowali w starych ?

Co prawda nie jestem specem w mundurologii tego okresu ale wydaje mi się, że w filmie umundurowanie obu stron zostało dobrze odwzorowane