"Józefie, gdyby ojciec mógł nas widzieć"- koronacja Napoleona

[Estera]

"JÓZEFIE, GDYBY OJCIEC MÓGŁ NAS WIDZIEĆ" - KORONACJA NAPOLEONA

Kobieta niezwykłej urody, odziana w białą suknię i królewski płaszcz pokornie pochyla głowę. Za moment zostanie koronowana na cesarzową. Na obrazie zdominowanym przez ciepłe barwy takie jak złoto, tę niezwykłą chwilę uwiecznił malarz Jacques-Louis David. Jednak to nie kobieta przyciąga wzrok zgromadzonego w katedrze Notre-Dame tłumu, a także oglądających w Luwrze ogromny obraz. W oczy rzuca się korona znajdująca się w centrum płótna, podziw zaś budzi postać ją trzymająca. To Napoleon Bonaparte. Z pewnością podczas takiej ceremonii towarzyszyły mu ogromne emocje. Świadczą chociażby o tym słowa, jakie wyszeptał do brata: "Józefie-gdyby ojciec mógł nas widzieć". Jednak stąpa pewnie: z dumą i powagą. Ma 35 lat. Przed paroma chwilami, po papieskim namaszczeniu, sam włożył na swą głowę koronę. Gdy był mały, uczniowie szkół do których uczęszczał, śmiali się z jego nieproporcjonalnej głowy. 2 grudnia 1804 r. Europa przed tą głową drżała. W żyłach Napoleona nie płynęła królewska krew. Na tron wyniósł go talent i upór.

Zwycięstwa, którymi oszołomił świat, poczynając od I kampanii włoskiej, przyniosły mu sławę i uwielbienie francuskiego ludu. 18 brumaire`a 1799 r. jako szabla Sieyesa dokonał zamachu stanu. We Francji wprowadzono Konsulat*. Napoleon stał się naturalnie pierwszym konsulem. Plebiscyt, który odbył się latem 1802 r. udzielił twierdzącej odpowiedzi na pytanie: "Czy Napoleon Bonaparte ma być konsulem dożywotnim?". Już wówczas w sowich rękach skupiał więcej władzy niż Ludwik XVI. Droga do korny przy społecznym poparciu była prosta. Wielu w rządach Napoleona widziało szansę stabilizacji i pokoju.

27 marca 1804 r. Senat zwrócił się do pierwszego konsula z apelem, aby poprzez monarchię jego władzę uczynić dziedziczną. Sprawę rozważano także w Trybunacie. Senat ją przegłosował. Korona była coraz bliżej. Do ludu zwrócono się poprzez plebiscyt**. Napoleon cesarską władzę obejmował z woli ludu. To odróżniało jego monarchię od rządów innych władców- nie tylko w historii Francji. W średniowieczu królowie panowali z woli Boga. Napoleon panował z woli obywateli. Konkordat***, do którego zawarcia konsul doprowadził w roku 1801, dawał możliwość uroczystej koronacji. Przybycie papieża miało ogromne znaczenie. Choć rewolucja burzyła elementy średniowiecznej wizji pochodzenia władzy, uczestnictwo papieża w uroczystości budowało francuskich katolików, zwiększało autorytet Napoleona i zamykało usta marzącym o powrocie na tron Burbonom. Uroczystość stanowiła akt legalizacji władzy Napoleona. Jak wyglądała?

2 grudnia 1804 r. o dziesiątej rano orszak królewski opuścił Tuileries. Papież w katedrze Notre-Dame czekał około dwóch godzin na rozpoczęcie ceremonii. Kiedy wszedł do katedry o godzinie wpół do jedenastej, odśpiewano Tu es Petrus. Na obrazie Davida sprawia wrażenie pogrążonego w refleksji. Taki nastrój papieża potwierdzają relacje z uroczystości. Po tym jak Napoleon w pałacu arcybiskupa nałożył cesarski strój, wraz z małżonką udał się do katedry. Płaszcz Napoleona nieśli Józef i Ludwik, a Józefiny Eliza i Karolina. Miecz koronacyjny niósł Lefebvre, poduszkę z koroną Kellerman. Papież zainonował Veni Creator i namaścił Napoleona, który następnie sam włożył sobie koronę na głowę, po czym koronował małżonkę. Był to symbol jego niezależności od kościoła. Pius VII wyrzekł słowa: "Vivat imperator in aeternum". Po akcie koronacji odbyła się msza, która zakończyła się o trzeciej. Ostatnią częścią uroczystości było żłożenie przysięgi przez Cesarza Francuzów- Napoleona I: "Przysięgam utrzymywać niepodzielność terytorium Republiki, respektować i wymagać respektu dla praw zawartych w konkordacie, dla wolności kultów religijnych, respektować i wymagać respktu dla równości praw, wolności politycznej i cywilnej, nieodwracalności dóbr narodowych; nie narzucać żadnych podatków, nie ustanwiać żadnych taks, jak tylko z mocy prawa, mpodtrzymywać instytucję Legii Honorowej, rządzić tylko z punktu widzenia dobra i sławy narodu francuskiego". Napoleon I odczytał ułożone przez siebie słowa. Nagle stare stapiało się z nowym: republika z cesarswtem, zaś dorobek rewolucji znalazł kontynuatora. Kiedy cesarz złożył przysięgę katedra wypełniona została okrzykami: "Vive L`Empererur!". Odśpiewano Te Deum. Para cesarska opuściła katedrę, za kwadrans to samo uczynił papież żegnany okrzykami: "Vive Le Saint-Pere!".

Spójrzmy raz jeszcze na obraz Davida. Patrząc na niego nie trudno wyobrazić sobie ciszę w katedrze od czasu do czasu przerywaną jakimś westchnieniem bądź szeptem, nie trudno wyobrazić sobie powagę chwili. Watro zdradzić pewne szczegóły powstawania tego arcydzieła...

David przedstawił Piusa VII błogosławiącego Cesarza Francuzów. W rzeczywistości siedział z założonymi rękami i ponurą miną. Napoleon I kazał zmienić ten szczegół, gdyż jak to określił: "nie po to sprowadzał papieża z Rzymu, by ten nic nie robił." Na uroczystości zabrakło matki Napoleona. Tymczasem na obrazie kobieta uczestniczy w ceremonii...Obraz ten jest jednak doskonałym pryzmatem, przez który można spojrzeć na koronację Napoleona, jak i całe jego życie.

Na dzień, kiedy na Poratlu Historia.org.pl publikowany jest niniejszy tekst, przypada 204 rocznica koronacji Cesarza Francuzów. W czasach cesarskiej Francji na płótnie uwiecznił ją David, dziś z pewnością odbywałaby się w blasku fleszy. Blask fleszy jednak trwa jedynie przez kilka sekund. Blask Napoleona roztaczany jest po dziś dzień. O Napoleonie napisano wiele książek. O jego działaniach wciąż toczą się fascynujące dyskusje. Kanały naukowe przyciągają widzów przed ekrany filmami dokumentalnymi o Cesarzu Francuzów. Legenda jak urosła wokół Napoleona I jest w dzisiejszych czasach jego koroną.

* Konsulat zyskał poparcie narodu mocą plebiscytu, który odbył się w 1800 r.

** 3 521 675 głosów za i 2579 przeciw.

*** Umowa między stolicą apostolską a państwem laickim

Bibliografia:

1. A. Macdonell "Napoleon i jego marszałkowie"

2. M. Gallo "Słońce Austerlitz"

3. A. Zahorski "Napoleon"

Autor: Estera F.

https://historia.org.pl/index.php?id=koronacja

Tekst ukazał się na Portalu dnia 2 grudnia 2008 r. w 204 rocznicę opisywanego wydarzenia.