Zwierzęta w sztuce kościelnej doby piastowskiej

[Furiusz]

M. Kierczuk-Macieszko, Późnoromańska kadzielnica z Jamielnika, "Kwartalnik historii Kultury Materialnej" t.56, z. 2 (2008), przekonuje, że popularnym motywem zdobniczym późnoromańskich kadzielnic były figury lwów. Związane to było nie tylko z ewangelicznymi koneksjami lwa ale także z tym, że: Według średniowiecznych bestiariuszy lwy śpią z otwartymi ślepiami, dlatego stały się symbolem czujności. Ich posągi ustawiano w charakterze stróżów przed wejściem do świątyń i przed tronami władców. Dym kadzidlany był porównywany do modlitwy (...), a lwy miały strzec, by nikt nie zakłócił jej przebiegu. - ibiem s.193 - 94.

Co ciekawe w przypadku tej kadzielnicy, jak uważa autorka, analizując znane jej analogiczne wizerunki lwów, maski tego zwierzęcia na kadzielnicy z Jamielnika są wzorowane na średniowiecznych kołatkach.

[secesjonista]

To chyba głównie za sprawą anonimu znanego jako "Φυσιολόγος", w interpretacji chrześcijańskiej teologii, lew śpiący z otwartymi oczami to symbol śmierci Chrystusa (: jego ciała), a otwarte oczy to: czuwanie jego boskości.

/za: "WRATISLAVIA ANTIQUA", 20, 2014; rozdz. "Zwierzęta fantastyczne i symbolika chrześcijańska"/

J

est też tam podrozdział o lwach, ale tom tyczy się głównie odznak średniowiecznych.

[Furiusz]

T. Panfil, Kwaśne winogrona, czyli o symbolice roślin i zwierząt na drzwiach gnieźnieńskich [w:] Księga - Nauka - Wiara w średniowiecznej Europie, pod red. T. Ratajczak, Poznań 2004 - temat ma już spora literaturę ale tak gwoli odnotowania.

[secesjonista]

Wiek XII miał przynieść wysyp ikonografii fantastycznych monstrów, co wiąże się z kolejnym zapoznaniem z gliptyką antyczną przefiltrowaną przez pośrednika - czyli kulturę arabską. Jak często pojawiały się u nas wizerunki postaci hybrydowych: zwierzęco-ludzkich, nie licząc popularnych centaurów czy syren?

[secesjonista]

W apsydzie kościoła w Świerzawie znajdują się unikatowe malowidła z przedstawieniami zwierząt:

"Przedstawienia zoomorficzne i ornamentalne pokrywające całe ściany i sklepienie apsydy a związane z symboliką Drzewa Życia, są jedynymi tak dobrze zachowanymi malowidłami z tego okresu w Polsce a i w Europie nie mają bezpośredniego odpowiednika (...)

Na ścianach i sklepieniu, w trzech strefach wydzielonych poziomymi pasami ornamentu przedstawienia związane z symboliką Drzewa Życia. W strefie dolnej (poniżej okien) przeważają wyobrażenia ptaków; w środkowej przedstawienia zoomorficzne (ptaki, czworonogi, ryby) – w polu m. oknem śr. a pn. otoczone wicią roślinną z motywem palmety, w polach zewn. pary ptaków w układzie antytetycznym".

/E. :Kosakowski "Zabytkowe nawarstwienia na elewacjach kościoła pw. śś. Jana Chrzciciela i Katarzyny Aleksandryjskiej w Świerzawie", Kraków 2016, s. 1 i s. 4/

 

W dniu 28.11.2015 o 11:00 PM, secesjonista napisał:

To chyba głównie za sprawą anonimu znanego jako "Φυσιολόγος", w interpretacji chrześcijańskiej teologii, lew śpiący z otwartymi oczami to symbol śmierci Chrystusa

 

Lew miał być też symbolem strażnika, władzy i immunitetu Kościoła.  A z drugiej strony już we wczesnym chrześcijaństwie lew był symbolem Szatana, stąd na nagrobkach symboliczne przedstawianie zmarłych uciekających od Leo rugens do Pasterza, czy zachowana fraza w mszy świętej za zmarłych: "libera eas de ore leonis, ne absorbeat eas tartarus".

Z racji tych symbolicznych funkcji lew (a zwłaszcza jego paszcza) chętnie był wykorzystywany w ozdobach drzwi, antab czy wreszcie w kołatkach. W Europie zachowało się ok. pięciuset kołatach w kształcie lwiego łba z okresu romańskiego. Pośród nich niewiele prezentuje motyw lwa pożerającego człowieka, wedle Teresy Mroczko jest ich tylko dziewięć (tejże, "Czerwińsk romański"). Pośród nich najsłynniejsza i najstarsza to ta pochodząca z drzwi płockich w Nowogrodzie Wielkim. W Polsce też mieliśmy taki zabytek, na południowych drzwiach kościoła opactwa kanoników regularnych w Czerwińsku.

Mieliśmy, gdyż w 1940 r. Dagobert Frey "pożyczył" ją sobie, na osłodę pozostawił jej opis zawarty w: "Deutsche mittelalterliche Kunst in Masovien" ("Zeitschrift des deutschen Vereins für Kunstwissenschaft", t. 7, 1940).