Hypokaustum bo o nie chodzi jest dość skomplikowanym systemem centralnego ogrzewania. Wygląda ono w ten sposób, że mamy piec z którego odchodzi kanał grzewczy z ciepłym powietrzem, najczęściej w postaci ceramicznej rury która prowadzi gorące powietrze do tzw piwnicy hypokaustycznej czyli miejsca pod podłogą ogrzewanego pomieszczenia którego sufit wykonany jest z materiałów przewodzących ciepło (płytki ceramiczne) opartego o liczne rzędy małych filarków lub kolumienek. Ciepłe powietrze krąży miedzy owymi filarami i ogrzewa płytki które oddają ciepło do ogrzewanego pomieszczenia. Czasem stosując specjalne "pustaki" system rozciągano także na ściany pomieszczenia. Czasem można się spotkać z twierdzeniem, że twórcą tego systemu był niejaki Sergiusz Orata ale jest to błąd - człowiek ów wykorzystał jedynie ów system do hodowli ryb w basenach. Polecić można w tej materii artykuł W. Lepik-Kopaczyńska, Uwagi o genezie i ewolucji centralnego ogrzewania w starożytności, "Archeologia" t.7 z.1 (1955), s.109-135. Autorka uważa, ze system ten wywodzi się z Grecji na co wskazywać ma wedle niej to, że taki system odkryto w Olimpii i datowany jest na koniec II- początek I wieku aC (Orato działał w początkach I wieku aC). Cytuje też znaleziska wcześniejszych systemów otwartych, bezpośrednich z terenów Grecji. Trochę nie jestem przekonany ale z drugiej strony czemu nie? Dobrze zachowane hypocaustum można zobaczyć na wielu stanowiskach legionowych czy choćby w Dzalisa w Gruzji, miejscu zresztą odwiedzanym bo leży obok Mtskhety. Wszelkie uwagi etc na temat antycznych systemów ogrzewania mile widziane.