Tak zwana "grupa tyniecka" a obecność ludności celtyckiej na ziemiach polskich

[Furiusz]

Sprawa bardzo ciekawa, dawniej za sprawa Z. Woźniaka ¹ mówiło się, że grupa tyniecka powstała jako enklawa osadnicza ludności celtyckiej, przybyłej zapewne ze Śląska i Czech która zajęła istniejącą w zachodniej Małopolsce pustkę osadniczą. W następnej 2 fazie osadniczej, mamy tu mieszaną przeworsko-celtycką jednostkę kulturową, na co wskazywać miały jamy w których obok ceramiki celtyckiej występowała przeworska, co z kolei wskazywałoby na koegzystencje tych dwóch populacji obok siebie, w trzeciej fazie zaś proporcja nieco by się zmieniała w masie przeworskiej występowałyby nieliczne zabytki celtyckie i dackie.

Ta tradycyjna wizja dobrze opisana jest (w miarę) na Wikipedii.

Rozrost naszej bazy źródłowej, zaowocował pewnymi zmianami koncepcyjnymi. Dostrzeżono, na stanowiskach przypisywanych grupie tynieckiej materiały jastorfskie². Ponowna analiza dokumentacji wykazać też miała, że jamy które miały być dowodem na koegzystencję ludności kultury przeworskiej i celtyckiej w fazie 2 grupy tynieckiej, tak naprawdę tego nie wskazują gdyż zabytki przeworskie i celtyckie nie występują w tych samych warstwach i jeśli idzie o obecność przeworczyków na tych stanowiskach w tej fazie to była ona co najwyżej sporadyczna i jednostkowa³.

Pewną próbę modyfikacji, klasycznego punktu widzenia, podjął w bardzo krótkim i zdawkowym tekście M. Rudnicki⁴, gdzie wspomina on o tym, że w fazie odpowiadającej LT D1 następuje na tych terenach exodus ludności, za to pojawiają się nowe osady, często tworzone na tzw surowym korzeniu, będące ośrodkami produkcji ceramiki malowanej czy produkcji menniczej (a zatem silnie lateńskimi centrami politycznymi), nowa ludność celtycko-dacka, miała przybyć z południa i autor datuje to na schyłek fazy LT D1 początek LT D2. Autor ten widzi tu jednak exodus ludności celtyckiej z obrzeży grupy tynieckiej w kierunku Krakowa oraz równoczasowy z drugą falą migracyjną (celto-dacką) napływ ludności przeworskiej na te tereny.

Z kolei P. Dulęba pisze tak - Brak dowodów na koegzystencję kultury przeworskiej z celtami w okresie środkowolateńskim stanowi podstawę do określania materiałów celtyckich z tego odcinka czasowego jako wytworów "klasycznej" kultury lateńskiej. Również w fazie odpowiadającej początkowi okresu późnolateńskiego wpływy celtyckie są w Małopolsce znikome, a w porównaniu do pozostałych obszarów zasiedlonych przez ludność kultury przeworskiej nie ma istotnych różnic w kulturze materialnej, które mogą być dowodem silnych związków z kulturą lateńską. Do istotnych zmian doszło dopiero w młodszym stadium fazy LT D (...) ⁵

Tą zmianą miało być przybycie na te tereny ludności celtyckiej czy celto-dackiej z południa. Autor widzi też zanik grupy tynieckiej w fazie A1 (LT D1) jako wynik ekspansji ludności kultury przeworskiej, ta zaś ekspandowała w związku z wędrówką Cymbrów i Teutonów.

Dla mnie interesujący byłby udział ludności jastorfskiej. Jeśli przyjąć, to o czym pisałem w innym temacie, że kultura ta brała istotny udział w tworzeniu kultury przeworskiej to opisywany przez Dulębe brak istotnych różnic między materiałami wczesnych faz grupy tynieckiej a kulturą przeworską da się ładnie wytłumaczyć.

Zapraszam do dyskusji i dzielenia się informacjami dotyczącymi grupy tynieckiej, nowych odkryć oraz interpretacji. Wszelkie głosy w dyskusji mile widziane.

¹ Z. Woźniak, Osadnictwo celtyckie w Polsce, Warszawa 1970, p.104-107

² Z. Woźniak, P. Poleska, Zabytki typu jastorfskiego z zachodniej Małopolski [w:] Comhlan. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dabrowskiej w 65. rocznicę urodzin, pod red. J. Andrzejowski, Warszawa 1999, p. 379-394

³ P. Dulęba, Przemiany kulturowe w zachodniej Małopolsce w okresie od III do I wikeu przed Chr. Przyszczynek do kontaktów między celtami a Germanami [w:] Archeologia Barbarzyńców 2009: powiązania i kontakty w świecie barbarzyńskim, pod red. M. Karwowski, E. Droberjar, Rzeszów 2009, p. 11-35

⁴ M. Rudnicki, Schyłek osadnictwa celtyckiego w zachodniej Małopolsce. Problem interpretacji sytuacji kulturowej w III fazie grupy tynieckiej [w:] Vychodoslovensky Pravek t.7/2005, p. 195-198 - dodam tylko, że teksty pana Rudnickiego, które wydaje mi się warto przeczytać, dostępne są na academia.edu

⁵ P. Dulęba op. cit., p.23-24

[Furiusz]

Taka kolejna ciekawostka - otóż A. Lasota czas już jakiś temu postulowała wprowadzenie do uzusu archeologicznego terminu podkrakowska grupa kultury puchowskiej. Wskazywała przy tym na występowanie w tym rejonie np na stanowisku Kraków-Pychowice stanowisko , nie tylko typowych ceramicznych materiałów dla kultury puchowskiej ale również typowego dla nich wzmacniania konstrukcji domostw w postaci umocnień kamiennych przy słupach konstrukcyjnych. Liczne materiały ceramiczne kultury puchowskiej odkryto także na terenie stanowiska 11 w Wieliczce - również osady. Osadnictwo to miałoby trwać jeszcze w fazie B1 - co potwierdzać ma zapinka typu A.VI 68. /za: A. Lasota, Osadnictwo kultury puchowskiej w rejonie podkrakowskim na przykładzie osady w Wieliczce, stan. XI [w:] Archeologia Barbarzyńców 2008: powiązania i kontakty w świecie barbarzyńskim. Materiały z IV Protohistorycznej Konferencji Sanok, 13–17 października 2008, pod red. M. Karwowski, E. Droberjar, Rzeszów 2009/

O osadnictwie celtyckim ale ograniczonym wyłącznie do fazy LT B1-B2 wspomina w swoim skrótowym artykule A. Błażejewski, Osadnictwo okresu lateńskiego i rzymskiego w Sudetach polskich w kontekście sąsiedztwa Karpat [w:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, pod red. J. Gancarski, Krosno 2004, s.439-453. Materiały nie są zbyt liczne a jedyne jakieś pewniejsze dane co do osadnictwa mamy z Kotliny Kłodzkiej.

Mimo wszystko wygląda na to, ze bardzo ciekawie wygląda sprawa z osadnictwem w polskich górach.