Budżet państw hellenistycznych czyli rzecz o podatkach

[Furiusz]

Wszyscy coś słyszeliśmy o wielkich bitwach, licznych kampaniach, oblężeniach i akcjach dyplomatycznych państw hellenistycznych, nieraz noszących charakter akcji czysto awanturniczych. Na wszystkie jednak takie działania niezbędne są pieniądze, skąd je brano, jak wyglądał ówczesny system podatkowy, w jaki sposób bogaciło się państwo?

Najsłuszniejsza wydaje się koncepcja wyjaśniająca zwyczaj stemplowania imionami urzędniczymi jako poświadczenie opłaconych podatków, tym bardziej, iż funkcje poborców podatkowych mieściły się w ramach kompetencji urzędników, których tytuły towarzyszą imionom, a więc astynomów i eponimów. objęcie kontrola państwową warsztatów ceramicznych, szczególnie zaś tych wyrobów, które w przeważającej mierze przeznaczone były na eksport, jest niezwykle charakterystyczne. Działo się to bowiem w okresie hellenizmu, w okresie rozbudowania aparatu administracyjnego i państwowego. Nie wszystkie miasta wprowadziły zwyczaj stemplowania, a nawet tam, gdzie istniał rozwinięty przemysł garncarski stemplowaniem obejmowano nie wszystkie wyroby. Słusznym wydaje się więc wniosek, iż obowiązkiem stemplowania objęte były tylko niektóre ośrodki i niektóre warsztaty. Logiczny wydaje się także wniosek, iż w przypadkach, kiedy to miało miejsce, przywilej produkcji na eksport uzyskiwano w drodze nabycia koncesji (opłacenia określonego podatku) i produkcja ta jeśli nawet nie pozostawała pod kontrolą administracji państwowej (miejskiej), to w każdym razie uzyskać sobie musiała jej zgodę. Z. Sztetyłło, Grecka epigrafika ceramiczna, Warszawa 1971 s. 36

Jeszcze jedna ciekawostka ze stron 89-90 rzeczonej pracy pani Sztetyłło otóż stemple w państwie bosporańskim występowały też na ceramice budowlanej. Na tej bazie oraz na bazie prac przede wszystkim Gajdukiewicza dochodzi do wniosku, że mielibyśmy tu do czynienia z trzema głównymi formami własności warsztatów produkujących ceramikę budowlaną:

- warsztatami królewskimi

- warsztatami prywatnymi (stemple idiotike)

- warsztatami których udziałowcem był król (czy to w formie bycia współwłaścicielem czy to w formie dzierżawienia warsztatu królewskiego przez członka rodziny królewskiej lub przedstawiciela elit czy też w formie udziału króla w warsztacie prywatnym)

Czasy od połowy Ii wieku aC to zwiększony import ceramicznych materiałów budowlanych z Synopy (czy raczej państwa pontyjskiego) - choć ja bym powiedział, że chodzi raczej o końcówkę/4 ćw II wieku aC.