Poziom zdrowia mieszkańców Imperium Rzymskiego

[Furiusz]

M. Radović, Oralna higijena i ishrana stanovnika anticke Remezijane [w:] Zbornik radova 1700 godina Milanskog edikta, pod red. D. Nikolić, A. Đorđević I M. Todorović, Nisz 2013, s.955-968

To badania 28 szkieletów - 11 kobiecych i 17 męskich przypisanych do villa rustica Romesiana datowana na IV wiek AD, a w zasadzie badania stanu ich uzębienia. Autorka dochodzi do wniosku, że stan higieny jamy ustnej był w tym miejscu niski - brak jakichkolwiek śladów leczenia schorzeń zębowych.

Dieta oparta była o produkty zbożowe ale dobrze przetworzone i starte, do tego spożywano odpowiednią ilość mięsa choć jak uważa autorka głównie rybiego.

9% zębów miało próchnice (na łącznie 519 przebadanych).

To tyle jeśli idzie o początek dyskusji na temat poziomu zdrowia ludności Imperium Romanum.

PS jak będziecie szukać tej pani w internecie (Marija) może być drobny problem bo z tego co się orientuje zmieniła nazwisko.

[secesjonista]

Publikacji nie znam, to się zapytam: jak badano owe zęby: robiono pantomografię, SEM (czy SEM/EDX), ESA? Czy badano poziom fluoru, wapnia a zwłaszcza cynku?

W pracy wskazano jakie zęby były najczęściej zainfekowane (chodzi mi o trzeci ząb trzonowy żuchwy i drugi ząb trzonowy żuchwy)?

Te 9% nie wydaje się być wartością wielką, z badań nad starożytnym Egiptem mamy:

"Z okresu predynastycznego zachowało się 786 zębów, z czego 45 (5,72%) ma próchnicę. Odsetek wzrośnie do 6,14%, gdy będziemy brali pod uwagę tylko osoby dorosłe. Niższy odsetek zębów z próchnicą (4,65%) charakteryzuje okres dynastyczny. Procent osób z próchnicą wynosi 33,33% dla okresu predynastycznego i 28,10% dla okresu dynastycznego (...)

Renato Grilletto jest też augorem badań porównawczych zębów między populacjami Gebelein (okres predynastyczny) i Asiut (okres dynastyczny). Z badań tych wynika, że częściej na próchnicę cierpieli mieszkańcy Asiut (31,75%) niż Gebelein (25,80%), mimo że długość życia obu populacji była identyczna".

/M. Waracki "Choroby zębów i sposoby ich leczenia w starożytnym Egipcie", "Przegląd Historyczny". T. CI, z.3, 2010, s. 320-321/

[Furiusz]

O cynku nie ma mowy. Co do metod którymi się posłużono to stawiam, że są to metody opisane przez Simona Hillsona w jego publikacjach - tegoż, Dental Anthropology, Cambridge 1996, tegoż, Recording dental caries in archaeological human remains, "International Journal of Osteoarchaeology" t.11 (2001) s. 249-289, tegoż, Teeth, Cambridge 2005 - standard stosowany z tego co się orientuję również w Polsce. W każdym razie on pojawia się najczęściej w części o metodach. Niestety dużo więcej nie będę w tym temacie pomocny.

Te 9% nie wydaje się być wartością wielką, z badań nad starożytnym Egiptem mamy:

Zależy jak patrzeć - to niemal 2 razy tyle co w przytoczonym przez Ciebie przykładzie. Z tego co pamiętam w Germanii było podobnie (tj 4.5%).

[Furiusz]

Pozwolę sobie nad post pod postem, sprawdziłem:

U. Biewer, Medizinische und Zahnmedizinische Untersuchungen der spätrömischen Bestattungen aus den

Grabungen am Abteiplatz St. Matthias und der Schöndorfer Straße ze Trier, Saarland 2007 – praca doktorska

dostępna w internecie - próchnica dotyczy 5.54% zębów. Co ciekawe parodontoza dotyczyła tu 14 osobników.

K. Zipp, Anthropologische Untersuchung der Körper- und Brandbestattungen des römischen Gräberfeldes

Mainz-Kurfürstenstraße, Gießen 2010 dotyczy to 6.6% zębów, częściej kobiet niż mężczyzn ale niewiele częściej. Co ciekawe duży kamień nazębny zanotowano tu w przypadku 15 na 32 osobników pochowanych w obrządku szkieletowym. Paradontoza dotyczy 15% populacji, co ciekawe im starsza osoba tym mniejsze prawdopodobieństwo na amelogenesis imperfecta przynajmniej tutaj. Spondyloza (zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa dotyczyły częściej mężczyzn niż kobiet (40% osobników do 33%).

Te 9% robi się całkiem sporo.

[secesjonista]

Zauważ jednak, że przebadano jedynie 519 zębów - a w idealnej sytuacji powinno być 896, to jakby z tej populacji (11+17) odpadło aż 11 osób. Teoretycznie, gdyby w tej zbadanej populacji (a raczej zębów) tylko dwie osoby miały próchnicę (we wszystkich zębach) to wynik byłby: prawie 12%. Stąd istotniejszą informacją: byłoby poznać stan zębów u poszczególnych osób.

[Furiusz]

Masz racje - będę musiał na to bardziej zwracać uwagę.

M. Radović, Dentalni profil stanovnika antickog Viminacijuma - iskopanija 2003 - 2006, "Archaeology and Science" t.3 92008), s.45-64

Tu mamy 59 osobników - 28 kobiet i 31 mężczyzn. Datowanie to I-IV wiek AD. Autorka rekonstruując dietę uważa, że oparta była w dużej mierze na zbożach i białku zwierzęcym i że była ona dość obfita. Co do próchnicy znów dane zbiorcze dla zębów - 497 męskich i 454 żeńskich, 5% męskich miało próchnice i 9.5% żeńskich. brak danych co do tego jak się rozkłada to na ilość osobników z próchnicą. odwrotnie jest w przypadku ubytków zębów powstałych przed śmiercią - te są częstsze u mężczyzn (7.9%) niż u kobiet 5%. Hipoplazję szkliwa zębowego w postaci dwóch i więcej linii notuje się u 16% populacji (brak różnic między płciami) a w postaci jednej linii u 26%.

P. Szpehar, N. Miladinowić-Radomilowić, S. Stamenkowić, Kosnoantićka nekropola na lokaliteta Dawidować-Cyrkwiszte, "Starinar" t.63 (2013), s.269-286 - kilka grobów, dokładnie 9 datowanych od początków v wieku AD po nawet połowę VI wieku AD ale ze względu na małą ilość materiału wydobytego precyzja datowania jest mocno ograniczona. mamy tu osobniki w wieku od iuvenis do senilis. osobnik najstarszy cierpiał na reumatyczne schorzenia stawów. Co ciekawe dwaj dorośli osobnicy jeden maturus (ok 45 lat) i jeden w wieku adultus byli bardzo wysocy jak na swoje czasy 181 cm plus minus 5 cm. Osobnik w wieku 45 lat cierpiał dodatkowo na fluorozę.

[Furiusz]

S. Stefanowić, N. Miladinović, N. Dimovski, Analiza dentalnog materijala nekropole Singidunum: karijes tokom velike seobe narada, "Sigidunum" t.4 (2005), s.147-168 przeanalizowano zęby 11 mężczyzn i 7 kobiet z grobów datowanych na IV - pocz VII wieku AD. Co ciekawe z 203 przeanalizowanych zębów kobiecych aż 23 wypadło za życia, w przypadku mężczyzn z 137 jedynie 6 utracono za życia. Jeśli idzie o trzonowce to próchnice miało ok 5% zębów męskich i 17.8% zębów kobiecych. Tak duże różnice mogą sugerować albo różnice w diecie albo w higienie jamy ustnej. Łącznie 63.6% osobników żeńskich miało próchnicę u mężczyzn było to 42.8%. Hipoplazja jest u dwóch kobiet i dwóch mężczyzn.

[Furiusz]

CIL III 5905 = 11906 (IBR 255/CSIR I 1,504)

Dis Manibus

Ridaus veteranus cohortis Vindelicorum vixit annos LXXXX

Matronae coniugi Maternae filiae

Hic hedera est hedera situs

Pozwoliłem sobie pominąć część oznakowań epigraficznych. To co mnie interesuje w tej inskrypcji to owo vixit annos LXXXX. Żył lat 90. Całkiem sporo jak na zwykłego weterana, być może to jednostkowy przykład a być może wskazuje to nam na wyższy niż w barbaricum poziom życia Rzymian.

[TyberiusClaudius]

Pani Beard w swojej książce]"Pompeje" pisze, że o ile człowiek dożył do dziesiątych urodzin, to przeżyje jeszcze kolejne czterdzieści lat - skąd taki wniosek?

[Furiusz]

To się nazywa oczekiwana długość życia - daleko idące uproszczenie które moim zdaniem nic nie mówi. Debating Roman Demography, pod red. W. Scheidel, Leiden 2001, rozdział B.W. Freira, podaje podobny wynik ale tłumaczy skąd to mu się wzięło. Generalnie w czasach przednowoczesnych największa śmiertelność to okres noworodkowy i wczesne dziecięctwo - w określeniach antropologicznych zwany zbiorczo infans I. Przy odpowiednio dobrych warunkach na cmentarzysku to powinna być największa grupa (jeśli oczywiście nie ma żadnych zaburzeń np zarazy albo masakry wojennej), stąd często przyjmuje się, że jeśli ktoś przeżył ten okres to średnio dożyje wieku ok 40-50 lat (a raczej średniego wieku osobników z danego cmentarzyska obliczonego z wyłączeniem osobników w wieku infans I). Zmarłych w wieku infans II czy iuvenis jest zazwyczaj bardzo mało. Drugi węzłowy punkt to wiek maturus II - maturus/senilis. Tyle, ze takie rozumowanie nie uwzględnia np wysokiej umieralności okołoporodowej.

Rzuć okiem na post 18 z tego tematu.