Kościół pod wezwaniem świętego Marcina

[adamhistoryk]

Kościół pod wezwaniem świętego Marcina został zbudowany w 1434 roku, w stylu gotyckim. Kto wie coś więcej? W viki nie ma nic, a niestety byłem przejazdem w Stężycy, kilka godzin - i nie zdążyłem się dowiedzieć.

[adamhistoryk]

Kościół pod wezwaniem świętego Marcina w Stężycy został zbudowany w 1434 roku, w stylu gotyckim. Kto wie coś więcej? W viki nie ma nic, a niestety byłem przejazdem w Stężycy, kilka godzin - i nie zdążyłem się dowiedzieć.

[secesjonista]

Kościół początkowo (XIII w.) był drewniany i został zniszczony w XIV wieku, murowany postawiono w XV w. za sprawą Piotra Molendy, wskutek szeregu przebudów do stylu neogotyckiego wkradły się elementy renesansowe i barokowe (wnętrze). Inicjatorem przebudowy był ks. Jan Wyszka.

Kościół jest pod wezwaniem św. Marcina, a jako że Kościół zna tego imienia kilkunastu świętych, wypada dodać, że chodzi o św. Marcina - biskupa, pochodzącego z Pannonii, którego uznaje się za ojca życia zakonnego we Francji (pustelnia w Ligugé).

W 1434 r. pobudowano małą świątynię, którą w latach 1522-1532 rozbudowano i przekształcono w prezbiterium. Pomimo powiększenia obiektu kościół pozostał wówczas jednonawowym.

Ze względu na charakterystyczny kształt tylnych sterczyn i arkadowego fryzu podejrzewa się, że jego budowniczymi mogli być budowniczowie kodeńskiej cerkwi (tej z herbami: Lis i Lilie). Obie te świątynie mają niemal identyczne portale pochodzące z warsztatu kamieniarskiego Benedykta Sandomierzanina. Na portalu widnieją godła Korony (Stężyca była miastem królewskim z nadaniem praw w 1330 r.) i W.K. Litewskiego.

Być może coś więcej znaleźć można w:

M. Howorus-Czajka "Kościół parafialny w Stężycy. Zarys problematyki badawczej", "Roczniki Humanistyczne" 50(2002), z. 4

[adamhistoryk]

Czy to rozległa była parafia?

Do powstania Styczniowego jedyny kościół w okolicy. Dopiero po klęsce Powstania Styczniowego w Stężycy powstaje kościół kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego.

[secesjonista]

To zależy co rozumiemy pod terminem "okolice". Kościołów było mało a i parafie rozległe z racji tego że były to tereny leśne o mniejszym osadnictwie (11,9 osad na 100 km.kw.). W XVI wieku powiat stężycki podlegał dziekanatowi kieleckiemu, z wyjątkiem części na obrzeżach należących do archidiakonatu lubelskiego. W tym wieku w województwie sandomierskim było 380 parafii, w tym 100 miejskich. Dodać można, że jedenaście miast (np. Niebylec, Rudnik, Lasocin, Ciepielów, Wyprzadów, Gliniany) nie miało własnych kościołów i przynależały do parafii wiejskich. Średnia rozległość parafii w województwie to: 68 km.kw., w powiecie stężyckim było to 146,9 km.kw. O ile w powiecie radomskim było 24 parafie, to na Podlasiu stężyckim było ich jedynie 12: Bobrowniki, Drzązgów, Gołąb, Górzno Wyższe, Kłoczów, Korytnica, Maciejowice, Okrzeja, Ryki, Samogoszcza, Stężyca, Wargocin, Wilczyska, Żabia Wola, Żelechów. Istniało też sześć zborów.

Czy był jedynym?

Pod Stężycą Anzelm Gostomski pobudował zbór, został on rozbudowany przez jego syna Jana i pełnił funkcję kościoła katolickiego (ad instar parochialis), choć formalnie była to kaplica. U schyłku XVI wieku rozpoczęto budową kościoła w Wargocinie, gdyż poprzedni został zniszczony przez Wisłę. Funkcję kościołów parafialnych pełniły te w Jadamowie (zbudowany przez Hieronima Rusieckiego) i Radorzyżu. Powstają parafie w Kłoczewie i Żabiance.

Towarzystwo Przyjaciół Stężycy wydało szereg prac o tym mieście: "Stężyca nad Wisłą", "Szkolnictwo w Stężycy", "Kościół parafialny w Stężycy", "Jak się rodziła niepodległość w Stężycy w 1918 r.", "Stężyca w dokumentach", "Stężyca przez dzieje - kalendarium wydarzeń", "Zasłużeni dla Stężycy w latach 1918 - 1992".

K. Kurzyp "Stężyca nad Wisłą" (monografia miasta)

"Najstarszy opis Mazowsza Jędrzeja Święcickiego" wyd. S. Pazyra

"Lustracja województwa sandomierskiego 1660-1664" cz. 2, wyd. H. Oprawko i K. Schuster

E. Wiśniowski "Rozwój organizacji parafialnej w Polsce do czasów reformacji", w: "Kościół w Polsce", pod red. J. Kłoczowskiego, t. 1, Kraków 1966

S. Litak "Struktura i funkcja parafii w Polsce", tamże, t. 2, Kraków 1969

tegoż, "Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772 r.".