Skocz do zawartości
  • Ogłoszenia

    • Jarpen Zigrin

      Zostań naszym fanem. Obserwuj nas w social mediach : )   12/11/2016

      Daj się poznać jako nasz fan oraz miej łatwy i szybki dostęp do najnowszych informacji poprzez swój ulubiony portal społecznościowy.    Obecnie można nas znaleźć m.in tutaj:   Facebook: http://www.facebook.com/pages/Historiaorgp...19230928?ref=ts Twitter: http://twitter.com/historia_org_pl Instagram: https://www.instagram.com/historia.org.pl/
    • Jarpen Zigrin

      Przewodnik użytkownika - jak pisać na forum   12/12/2016

      Przewodnik użytkownika - jak pisać na forum. Krótki przewodnik o tym, jak poprawnie pisać i cytować posty: http://forum.historia.org.pl/topic/14455-przewodnik-uzytkownika-jak-pisac-na-forum/
secesjonista

Służby porządkowo-policyjne: od vestigium do departamentu policji

Rekomendowane odpowiedzi

O chorągwiach, pułkach, ODB w poszczególnych bitwach Kadrinazi & consortes wydłubali ze źródeł i opisali już niemal wszystko.

Niewiele jednak dotychczas napisano o organizowaniu służb pełniących funkcje jakie dziś sprawuje policja, straż miejska, pożarna.

Dyskusję wszcząć zatem warto czym zajmowali się lonherowie, jakie obowiązki miał hutman, a jakie Instigator securitatis.

O działaniach smolaków, jak i drabów miejskich, aniołków krakowskich, poznańskich ceklarzy, policyjnych obowiązkach viertelników...

Jak to zatem ongiś się odbywało i za pomocą jakich instytucji?

Miasta zatrudniały trębacza co to z wieży (w Krakowie już od XIV wieku) miał baczyć czy gdzie ogień nie został zaprószony:

"krzykiem i i tubą obwoływał pożar, alarmował bijąc w dzwony, a w nowszych czasach wskazywał kierunek pożaru w dzień czerwoną chorągwią, w nocy czerwona latarnią"

/K. Bąkowski "Dzieje Krakowa" Kraków 1911, s. 81/

Nocą miasto obchodzili specjalni strażnicy.

Już w późniejszym czasie (niż ramy działu), w 1795 r. w Warszawie w każdym cyrkule zatrudniono po trzech patrolistów z grzechotkami, którzy mieli przy ich pomocy budzić stróżów pałacowych czy domowych.

"Wtedy do pilnowania spokojności w nocy i zapalania latarń, urządzona była straż nocna i patroliści z grzechotkami, którzy w ulicach swojego cyrkułu regularnie od zmroku aż do rannej godziny grzechotali i ciągle przechodzić się z ulicy na ulicę musieli; w razie dostrzeżonego pożaru kommisarza policyi cyrkułu swojego zawiodamiali, i przez ciągłe a mocne grzechotanie, budzili stróżów..."

/F.M. Sobieszczański "Rys historyczno-statystyczny wzrostu i stanu miasta Warszawy od najdawniejszych czasów aż do 1847 roku" Warszawa 1848, s. 127/

Gloger (za Modrzewskim) podaje:

"Każdy u domu swego niech ma drabinę i osękę, abo hak na długim drągu, do rozrywania domów w przypadku ogniowym".

W wielu miastach przy studniach (czy w pobliżu ratusza) znajdować się miały sanie z kadziami z wodą. Wśród przepisów (Vol. Leg. V, f. 645) ustala się kary dla rąbiących naczynia zdatne do noszenia wody.

W Poznaniu drabiny znajdować się miały na każdym narożnym domu, w innych obowiązek nakazywał trzymać drabiny przy kominach.

Łukaszewicz opisując obowiązki drugiego burmistrza wedle postanowień Kommisyi dobrego porządku (z 1779 r.) podaje:

"Co pół roku zaś przez architekta i kominiarza wszystkie miasta kamienice i domy jako najściślej rewidować, a gdy się pokaże jakie niebezpieczeństwo do przypadku ognia, lub ruiny kamienicy, czyli domu, nieodwłoczną reparacyą zaraz tego wszystkiego pod egzekucyą gospodarzowi kamienicy, lub domu nakaże. Rurmistrz pod jego zostawać będzie zwierzchnością, na którégo mieć ma ustawiczną baczność, iżby rury w najlepszym zostawały stanie. Sikawki, węborki, haki, drabki i inne do gaszenia ognia sprzęty jemu powinny być oddane, a te w jedném mając miejscu schowaniu w jak najlepszym wszystkie utrzymywać porządku obowiązany będzie. Do niego niemniéj należeć ma rewizya węborków, haków i innych naczyń do ognia, które Kommisya dobrego porządku bractwom sporządzić nakazała".

/J. Łukaszewicz "Obraz Historyczno-Statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach" t. I, Poznań 1838, s. 159/

Na wsi w tym zakresie baczenie względem przestrzegania regulacji ogniowych pana miał wójt (czy sołtys), bądź też przysiężni czy dzisiętnik (zajmujący się zwykle dziesięcioma chałupami), o zadaniach którego Józef Rafacz ("Wieś samorządna małopolska w XVIII wieku") nadmieniał, że "opuszczających się w pracy gospodarzy, kontrolował czystość domostwa i zastosowanie przepisów pańskich w sprawach ognia".

Obowiązek ogłaszania pożaru spoczywał na każdym obywatelu, w wielu miastach za przybycie na miejsce pożaru przed innymi obywatel otrzymywał nagrodę, i odwrotnie (co prawda przepis poznański już z 1462 r.), jeśli ludzie się zbiegli do pożaru prędzej niż osoba obowiązana do alarmu zakrzyknęła "gore", musiała ona uiścić grzywnę.

Udostępnij tego posta


Odnośnik do posta
Udostępnij na innych stronach

Ot taka ciekawostka, wskazująca, że nasze dzisiejsze narzekania na jakość policji, nie były obce i naszym praprzodkom.

W roku 1593 przełożony straży miejskiej w Krakowie, niecny Wojciech Rachelski udzielał gościny jako i współdziałał z kilkoma zawodowymi złodziejami, specjalizującymi się w kradzieży bydła i koni.

/M. Kamler "Służby porządkowe a przestępcy w dużych miastach Korony w drugiej połowie XVI i pierwszej połowie XVII w.", w: "Władza i społeczeństwo w XVI i XVII w. Prace ofiarowane Antoniemu Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin" Warszawa 1989, s. 306/

Pomimo tego, że w drugiej połowie XVI w. (i początkach XVII w.) kary były nader surowe, za opuszczenie pilnowanej bramy groziła śmierć (szerzej: W. Maisel "Sądownictwo miasta Poznania do końca XVI w.). Krakowski strażnik nocny który ukradł 4 grzywny - został powieszony, poznańscy pobudkowie (czyli strażnicy dzienni - custodes) za przywłaszczenie 22 zł. odebranych złodziejowi "miotłami jawnie u pręgierza są ubici i od miasta odkazani na wieki", tak też kara spotkała strażnika nocnego za kradzież niewielkiej ilości orzechów i jabłek...

/tamże, s. 312, przyp. 46/

Udostępnij tego posta


Odnośnik do posta
Udostępnij na innych stronach

Faktycznie zarobki nie były niebotyczne, dla tego okresu wedle Stefana Paternowskiego w Poznaniu (druga połowa XV w.) stróż otrzymywał 10-13 gr. tygodniowo, Jerzy Kądziołka dla pierwszej połowy XVI w.; w tym samym grodzie; podaje dla strażników 8 gr. tygodniowo, a od 1566 r. po 12 gr. tygodniowo.

Zdaniem Józefa Szujskiego krakowscy wiertelnicy (na przełomie XIV i XV w.) otrzymywali wiardunek, czyli 12 gr. na tydzień, jednakże Stanisław Kutrzeba podaje 6-8 gr., zaś strażnicy 8 gr. tygodniówki.

Ambroży Grabowski dla 1500 r. podaje dla 12 pachołków w Krakowie płacę 8 gr. tygodniowo.

Gdy; dla porównania; zegarmistrz w tym mieście (1390-1393) zarabiał około 15 gr. tygodniowo, zaś cieśla 24 gr., dniówka robotnika niewykwalifikowanego wynosiła 1,5 gr*.

/S. Paternowski "Finanse miasta Poznania w wiekach średnich" Poznań 1937, s. 63; J. Kądziołka " s. 122; J. Szujski "Kraków aż do początków XV w. Słowo wstępne do najstarszych ksiąg tego miasta", w: "Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa (1300-1400)" wyd. F. Piekosiński, J. Szujski, Kraków 1878, s. LXVII; S. Kutrzeba "Finanse Krakowa w wiekach średnich" Kraków 1899, s. 89, 91; A. Grabowski "Dawne zabytki miasta Krakowa" Kraków 1850, s. 105/

*- płace w innych zawodach za: J. Pelc "Ceny w Krakowie w latach 1369-1600" Lwów 1935, s. 81, 87, 93

Udostępnij tego posta


Odnośnik do posta
Udostępnij na innych stronach

Z literatury źródłowej:

b.a. "Początkowe prawidła Policyi ogolney w kraju", w Warszawie 1792.

Z opracowań:

K. Kawka "Policja w ujęciu historycznym i współczesnym"

J. Malec "Polska myśl administracyjna XVIII wieku"

Z. Wachowski "Rys organizacji policji w Polsce przedrozbiorowej"

A. Zahorski "Centralne instytucje policyjne w Polsce w dobie rozbiorów".

Udostępnij tego posta


Odnośnik do posta
Udostępnij na innych stronach

Poza regulacjami dotyczącymi bezpieczeństwa pożarniczego zawartymi w wilkierzach, w niektórych miastach wydawano osobne zbiory regulacji. Znany jest np. Feüerordnung ze Starego Miasta Braniewa.
"Zawarto w nim ograniczenia w zakresie używania ognia w nocy oraz składowania i stosowania materiałów łatwopalnych. Pozostałe określały następujące kwestie: staranne obchodzenie się z ogniem, używanie latarni, gaszenie lamp o właściwej porze; zawiadamianie o niebezpieczeństwie i kary za jego sprowadzenie; sprzęt przeciwpożarowy znajdujący się na wyposażeniu miasta i poszczególnych gospodarzy; szybkie rozprzestrzenianie się ognia i konieczne środki zaradcze; osoby zobowiązane do uczestniczenia w gaszeniu pożarów i postępowanie podczas samej akcji gaśniczej. Interesujący fragment poświęcono wyposażeniu miasta w sprzęt przeciwpożarowy oraz jego konserwacji. Najważniejsze miejsce zajmowały dwie sikawki (Spritzen), utrzymywane na koszt miasta. Nad zachowaniem ich sprawności miał czuwać przedstawiciel rady określany jako „Spritz-meister”. Miał on dwukrotnie w ciągu roku dokonywać ich przeglądu. Dodatkowe wyposażenie przeciwpożarowe stanowiły wiadra. Na każdą z sikawek miało przypadać 25 wiader. Przy studniach miało stać 10 zbiorników na wodę (Wasser-Kühwens). Dbałość o to, by cały czas były pełne, spoczywała na tragarzach miejskich. Natomiast do utrzymywania ich w stanie używalności napraw, ewentualnej wymiany, zobowiązano cech bednarzy. Koszty pokrywane były przez miasto, na podstawie przedstawianego raz w roku rachunku. Jako uzupełnienie sprzętu gaśniczego służyło siedem drabin i siedem bosaków. Czuwaniem nad całością spraw przeciwpożarowych miała się zająć powoływana na podstawie tegoż aktu prawnego specjalna instytucja określana jako „Feuer-Collegium”. W jej skład wchodziły następujące osoby: przewodniczący (Feuer-Herr), czterech przedstawicieli „Gemeinde”, jako asesorzy dwaj urzędnicy miejscy (Stadt-Maurer i Stadt-Zimmermann) oraz notariusz".
/J. Kiełbik "Z problematyki walki z zagrożeniem pożarami w miastach warmińskich XVI-XVIII wieku", "Komunikaty Mazursko-Warmińskie", 3, 2009, s. 317/

Udostępnij tego posta


Odnośnik do posta
Udostępnij na innych stronach

Jeśli chcesz dodać odpowiedź, zaloguj się lub zarejestruj nowe konto

Jedynie zarejestrowani użytkownicy mogą komentować zawartość tej strony.

Zarejestruj nowe konto

Załóż nowe konto. To bardzo proste!

Zarejestruj się

Zaloguj się

Posiadasz już konto? Zaloguj się poniżej.

Zaloguj się

×

Powiadomienie o plikach cookie

Przed wyrażeniem zgody na Warunki użytkowania forum koniecznie zapoznaj się z naszą Polityka prywatności. Jej akceptacja jest dobrowolna, ale niezbędna do dalszego korzystania z forum.